Wprowadzenie w obligacje

Obligacja jest papierem wartościowym emitowanym w serii, w którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem obligatariusza, czyli nabywcy obligacji i zobowiązuje się wobec obligatariusza do spełnienia określonego świadczenia, którym zwykle jest wypłata nominalnej kwoty obligacji wraz z ustalonymi odsetkami.

Obligacja zaliczana jest do kategorii dłużnych instrumentów finansowych. W odróżnieniu od akcji, obligacje nie dają ich nabywcy praktycznie żadnych uprawnień, takich jak współwłasność, dywidenda, czy prawo do udziału w masie upadłościowej, a także uczestnictwa w walnych zgromadzeniach. Emisja obligacji polega na przekazaniu kapitału spółce przez inwestorów. Obligacje reprezentują prawa majątkowe podzielone na określoną liczbę równych jednostek, co oznacza, że każda obligacja z jednej emisji lub serii daje takie same prawa obligatariuszom.

Podział obligacji

Ze względu na rodzaj emitenta wyróżniamy trzy rodzaje obligacji: obligacje skarbowe – najpopularniejszy rodzaj obligacji, emitowanych wyłącznie przez Skarby Państw niemal wszystkich krajów świata, obligacje komunalne nazywane także obligacjami municypalnymi, emitowanymi przez samorządy terytorialne np. obligacje gminne oraz obligacje podmiotów prawnych, na przykład obligacje przedsiębiorstw – znane z parkietu Catalyst, funkcjonującego na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie.

Obligacje różnią się także ze względu na okres wykupu – czasu, w którym emitent zobowiązuje się wywiązywać z obowiązków, jakie nakłada na niego obligacja. Data wykupu to dzień, w którym dług ma przestać istnieć z racji wykupienia obligacji przez emitenta. Obligacje krótkoterminowe to obligacje z dniem zapadalności do jednego roku. Obligacje średnioterminowe charakteryzują się okresem zapadalności od 1 do 5 lat. Obligacje długoterminowe to obligacje o terminie zapadalności powyżej 5 lat. Istnieją także dużo rzadsze obligacje wieczyste, które nigdy nie są wykupywane, a ich posiadacz ma prawo do nieskończonego strumienia odsetek, określanego jako renta wieczysta (obecnie jednak obligacje wieczyste zawierają klauzule, które pozwalają emitentowi na ich wykupienie, jednak nie szybciej niż po 5-10 latach).

Kolejny podział obligacji to podział ze względu na wartość nominalną papierów oraz ich oprocentowanie. Podstawą tego podziału jest rozróżnienie obligacji kuponowych oraz zerokuponowych. Obligacje zerokuponowe emitowane są zazwyczaj z dyskontem, a w terminie zapadalności następuje jednorazowa płatność ze strony emitenta w wysokości ich wartości nominalnej. Obligacje kuponowe z kolei związane są z okresową płatnością kuponu, którego wysokość zwykle zależna jest od ratingu emitenta, czyli jego wiarygodności kredytowej – im wyższy rating tym niższy kupon.

Oprocentowanie obligacji może być stałe lub zmienne. Zmienne oprocentowanie wyrażone jest zazwyczaj jako stopa bazowa (WIBOR) + x%. Istnieją także obligacje dochodowe, z których obligatariusz otrzymuje odsetki tylko wtedy, gdy emitent uzyska zysk (na przykład z inwestycji, która była finansowana przez emisję danych obligacji).

Wyróżnia się także podział ze względu na wartość sprzedaży, który uwzględnia trzy możliwości kształtowania się ceny obligacji przed dniem jej wykupu: obligacja sprzedawana po cenie nominalnej, w przypadku której wartość stopy zwrotu z obligacji jest równa stopie kuponu, obligacja z dyskontem, w przypadku której wartość stopy zwrotu z obligacji jest większa niż stopa kuponu (obligacje zerokuponowe także są obligacjami dyskontowymi) oraz obligacja z premią, w przypadku której wartość stopy zwrotu jest niższa niż stopa kuponu.

Dodatkowo istnieje także podział ze względu na wynikające z klauzuli dającej określone prawa inwestorowi lub emitentowi. Mogą to być: obligacje o jednym terminie wykupu, obligacje o kilku terminach wykupu, obligacje z opcją wykupu, obligacje z opcją sprzedaży, obligacje zamienne, obligacje wymienne, obligacje z warrantem subskrypcyjnym, obligacje częściowo opłacone, a także wspomniane wcześniej obligacje przychodowe.

Ekonomista radzi:

Jak pokazuje afera GetBack, obligacje tylko w teorii są bezpiecznym instrumentem finansowym. W praktyce, często za kilkuprocentowy kupon inwestorzy ryzykują całym zainwestowanym kapitałem. Lepiej naucz się inwestować samodzielnie i weź sprawy w swoje ręcę – otwórz bezpłatne demo i ćwicz na wirtualnym kapitale.

Kupno obligacji

Najmniej skomplikowane jest kupno obligacji skarbowych – można to zrobić na kilka sposobów. Po pierwsze za pośrednictwem serwisu transakcyjnego Ministerstwa Finansów pod adresem www.zakup.obligacjeskarbowe.pl, obsługiwanego przez PKO Bank Polski S.A. Po drugie obligacje można kupić w oddziałach PKO Banku Polskiego oraz w Punktach Obsługi Klientów Domu Maklerskiego PKO BP. Trzeci kanał dystrybucji jest otwarty dla posiadaczy kont Inteligo. Jednym słowem, wszystkie drogi po polskie obligacje skarbowe prowadzą do PKO Banku Polskiego.

Obligacje komunalne na rynku pierwotnym są praktycznie nie do kupienia. Gminne emisje obsługiwane są przez banki, które zwykle kupują obligacje na własny rachunek, czasem oferując je klientom instytucjonalnym. Dlatego też obligacje komunalne dostać można praktycznie wyłącznie na rynku Catalyst.

Zarówno na rynku pierwotnym jak i rynku wtórnym można kupić obligacje korporacyjne – emitowane przez mniejsze i większe firmy, nie tylko te notowane na giełdzie. Najbardziej popularne są obligacje dużych spółek – PKN Orlen, Alior Bank czy Echo Investment. Ich emisje są stosunkowo częste i ogólnie dostępne, oprocentowanie wyższe niż oprocentowanie obligacji skarbowych i lokat, a jedynym minusem jest konieczność posiadania rachunku inwestycyjnego, który pozwala na ich zakup.

Najpopularniejsze obligacje

Oczywiście najpopularniejszymi obligacjami na terenie naszego kraju są obligacje skarbowe – istnieje ich bardzo wysoka podaż – polski rząd emituje obligacje na około 50 miliardów złotych rocznie, jest więc co kupować. Obligacje skarbowe kupują w dużych ilościach zarówno inwestorzy instytucjonalni, w tym spółki finansowe, banki, fundusze inwestycyjne, jak i inwestorzy indywidualni.

Na stan 5 maja 2016 roku na rynku Catalyst notowane były 62 serie obligacji komunalnych oraz 376 serii obligacji przedsiębiorstw. Wśród obligacji korporacyjnych dużą popularnością cieszą się obligacje Giełdy Papierów Wartościowych, Alior Banku, BBI Development, Echo Investment, Getin Noble Bank, Ghelamco Invest, Kruk, LC Corp, mBank Hipoteczny, PEKAO Bank Hipoteczny. Na rynku Catalyst można także kupić oraz sprzedać obligacje Skarbu Państwa.

Obligacje – podsumowanie

Obligacje są ciekawą alternatywą inwestycyjną. Obligacje skarbowe dają obecnie (w większości wypadków) nieco większą stopę zwrotu od lokat bankowych – nie są wiec zbyt optymalnym rozwiązaniem. Obligacja korporacyjne oferują jednak większą stopę zwrotu. Te najbezpieczniejsze – spółek o najwyższym ratingu oferują zwrot z inwestycji na poziomie 4-5 procent rocznie, a te bardziej ryzykowne oferują nawet 15 procent w skali roku, a nawet więcej. Obligacje korporacyjne są więc wypełnieniem luki pomiędzy lokatami i obligacjami skarbowymi a rynkiem akcji.

Warto przyjrzeć się temu rynkowi i wykorzystać go przykładowo w celu zdywersyfikowania swojego portfela inwestycyjnego lub zainwestowania swoich oszczędności, w przypadku których nie akceptujemy wysokiego poziomu ryzyka, ale nie chcemy aby nasze środki leżały zamrożone na koncie lub w przykładowej skarpecie.

Istnieje możliwość inwestowania na rynku obligacji, także na rynku zagranicznym, bez konieczności kupowania samych obligacji. Są to instrumenty pochodne oparte na cenie obligacji – przykładowo są to kontrakty CFD oparte na 10 letnich obligacjach amerykańskich – TNotes oraz 10 letnich obligacjach niemieckich – Bund.