Akcja to jeden z najbardziej znanych rodzajów papierów wartościowych na świecie. Łączy ona w sobie prawa o charakterze majątkowym oraz niemajątkowym, które wynikają z uczestnictwa akcjonariusza (czyli posiadacza akcji) w spółce akcyjnej lub komandytowo-akcyjnej (w rozumieniu polskiego prawa). Akcja przydziela akcjonariuszowi prawa oraz obowiązki w spółce, a także część kapitału akcyjnego.
Akcje w przypadku spółek publicznych, czyli notowanych na giełdzie papierów wartościowych mają postać zdematerializowaną. Akcje spółek niepublicznych powinny być z kolei sporządzone w formie pisemnej i zawierać następujące dane: firmę, siedzibę i adres spółki, oznaczenie sądu rejestrowego i numer, pod którym spółka wpisana jest do rejestru – jest to tak zwany numer KRS, datę zarejestrowania spółki i wystawienia akcji, wartość nominalną, serię, numer, rodzaj akcji oraz uprawnienia szczególne przypadające posiadaczowi akcji, wysokość dokonanej wpłaty, pod warunkiem, że jest to akcja imienna (o rodzajach akcji przeczytasz niżej), ograniczenia dotyczące rozporządzania akcją, obowiązki wobec spółki wynikające z posiadania akcji na podstawie postanowienia statutu oraz podpis zarządu i pieczęć spółki.
Oprócz tego treść dokumentu może zostać rozszerzone o dodatkowe dane przez postanowienia statutu. W przypadku braku oznaczenia emitenta, sądu, numeru KRS, wartości nominalnej, serii, numeru, rodzaju akcji, uprawnień szczególnych, podpisu zarządu oraz pieczęci spółki akcja jest nieważna.
Akcje – Historia
Historia spółek akcyjnych sięga przeszło 400 lat i tyle też lat ma historia udziałów w spółkach akcyjnych. Pierwszym podmiotem, który wyemitował akcje była Holenderska Kompania Wschodnioindyjska, a to historyczne wydarzenie miało miejsce w 1602 roku.
Nowa forma inwestowania kapitału i jego pozyskania rzecz jasna, zdecydowanie przyczyniła się do rozwoju gospodarczego, istotnie zwiększając jego szybkość. Możliwość pozyskania zewnętrznego, potężnego finansowania umożliwiła finansowanie budowy statków i okrętów oraz zakładania faktorii handlowych, co zdecydowanie rozszerzyło zakres działań Holendrów na morzach i oceanach czyniąc z Holandii światową potęgę handlową.
Wcześniej, z racji ogromnych kosztów wypraw dalekomorskich, działalność handlowa na dalekim wschodzie była dostępna tylko dla państwa, które dysponowało odpowiednio dużymi zasobami. Dzięki emisji akcji biznes ten stał się dostępny także dla prywatnych przedsiębiorców, którzy wspólnie finansowali wyprawy i korzystali z ogromnego bogactwa tak zwanego Nowego Świata.
Jako ciekawostkę należy podać fakt, że spośród pierwszych akcji wyemitowanych przez Holenderską Kompanię Wschodnioindyjską zachowało się jedynie kilka sztuk. Najstarsza z nich znajduje się w Muzeum Zachodniofryzyjskim w holenderskim mieście Hoorn, 40 km na północ od Amsterdamu i jest to akcja imienna wyemitowana w 1606 roku.
Późniejszy rozwój rynku akcyjnego był błyskawiczny – jeszcze w tym samym stuleciu powstała pierwsza giełda papierów wartościowych. Nieprzerwany rozwój rynku giełdowego (z pewnymi problemami w postaci krachów giełdowych) obserwujemy aż do dziś.
Szeroki wybór – ponad 3000 akcji z USA i UE – znajdziesz na platformie demo. Przekonaj się sam, czym różni się handel na akcjach amerykańskich i europejskich. Rachunek demo pozwoli Ci handlować z wykorzystaniem wirtualnych środków. Dzięki temu, nie musisz deponować własnego kapitału.
Publiczna Emisja Akcji
Emisje założycielskie oraz niepubliczne emisje akcji są istotne jedynie dla wąskiej grupy przedsiębiorców zakładających nowe podmioty lub obejmujących istotne pakiety akcji. Dla przeciętnego inwestora istotne są publiczne emisje akcji – pierwotna oferta publiczna, czyli IPO (z ang. Initial Public Offering) oraz wtórna oferta publiczna, czyli SPO (z ang. Secondary Public Offering).
Kwestie publicznych ofert akcji regulowane są w Polsce przez Ustawę z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Według art. 3 ust. 1 tej ustawy publiczną propozycją nabycia papierów wartościowych jest proponowanie nabycia papierów wartościowych w dowolnej formie i w dowolny sposób, jeżeli propozycja skierowana jest do co najmniej 150 osób lub do nieoznaczonego adresata, a propozycja ta może zostać dokonana wyłącznie w drodze oferty publicznej.
Oferta publiczna to udostępnienie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej 150 osobom lub nieoznaczonemu adresatowi, w dowolnej formie i w dowolny sposób, informacji o papierach wartościowych i warunkach dotyczących ich nabycia, stanowiących dostateczną podstawę do podjęcia decyzji o odpłatnym nabyciu tych papierów wartościowych. Przez dostateczną informację rozumie się sporządzenie prospektu emisyjnego, który musi zostać udostępniony do publicznej wiadomości po uprzednim zatwierdzeniu przez Komisję Nadzoru Finansowego.
Prospekt emisyjny musi zostać udostępniony publicznie – na przykład poprzez ogłoszenie w gazecie lub w siedzibie giełdy papierów wartościowych w terminie umożliwiającym inwestorom zapoznanie się z jego treścią, nie później jednak niż w dniu rozpoczęcia subskrypcji lub sprzedaży papierów wartościowych nim objętych, jeżeli papiery te są przedmiotem oferty publicznej lub w dniu dopuszczenia papierów do obrotu na rynku regulowanym, jeżeli papiery wartościowe nie były uprzednio przedmiotem oferty publicznej.
W Polsce spółki publiczne notowane są na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. na dwóch rynkach – rynku głównym oraz na rynku przeznaczonym dla małych spółek – New Connect.
Rodzaje Akcji
Wszelkie kwestie dotyczące rodzajów akcji na polskim rynku reguluje Kodeks Spółek Handlowych, który wyróżnia osiem rodzajów akcji z czego wartych naszej uwagi jest sześć rodzajów akcji:
- Akcje imienne, z których uprawnienia przysługują wyłącznie osobie (może to być osoba fizyczna lub prawna), wskazanej w dokumencie akcji. Za akcjonariusza uważa się osobę, która wpisana jest do księgi akcyjnej. Realizacja praw z akcji może mieć miejsce tylko przy zgodności wpisu do księgi akcyjnej z oznaczeniem uprawnionego w dokumencie akcji. Księga akcyjna jest prowadzona przez zarząd spółki.
- Akcje na okaziciela, z których uprawnienia do wykonywania wynikających z nich praw przysługują każdemu posiadaczowi akcji. Dokumenty akcji na okaziciela nie mogą zostać wydane przed pełną wpłatą nominału akcji. Akcjonariusz może zażądać zmiany akcji na okaziciela na akcje imienne i odwrotnie, o ile ustawa lub statut nie stanowi inaczej, pod warunkiem, że akcja została w pełni opłacona lub, w przypadku wkładu niepieniężnego, jeżeli wkład ten został zatwierdzony poprzez przyjęcie przez walne zgromadzenie akcjonariuszy sprawozdania finansowego za rok, w którym miało miejsce pokrycie akcji. Wyjątek stanowią akcje uprzywilejowane co do głosu oraz akcje, do których przypisany jest obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Spółka na dowód posiadania akcji wydaje imienne świadectwa tymczasowe, które, podobnie jak akcje imienne, wymagają wpisu do księgi akcyjnej.
- Akcje gotówkowe, które są pokryte w formie pieniężnej. Wymagają pokrycia co najmniej w jednej czwartej ich wartości nominalnej przed rejestracją spółki albo podwyższenia kapitału. Jeżeli cena, po której obejmowane są akcje jest wyższa od wartości nominalnej, różnica powinna zostać pokryta przed rejestracją. Akcja nie w pełni opłacona musi być akcją imienną, z wyjątkiem sytuacji, gdy zamiast akcji imiennych przez spółkę wydane zostanie świadectwo tymczasowe.
- Akcje aportowe, które pokryte są wkładem niepieniężnym. Przedmiotem aportu nie może być prawo niezbywalne lub świadczenie pracy lub usług. Akcje aportowe powinny zostać w całości pokryte nie później niż przed upływem roku po zarejestrowaniu spółki, a jeżeli cena, po której obejmowane są akcje jest wyższa od ceny nominalnej, cała nadwyżka powinna zostać opłacona przed zarejestrowaniem spółki. W statucie spółki musi zostać określony przedmiot wkładu niepieniężnego, osoby wnoszące ten wkład oraz liczba i rodzaj obejmowanych przez te osoby akcji. Akcje aportowe pozostają imiennymi aż do zatwierdzenia przez walne zgromadzenie akcjonariuszy sprawozdania finansowego za rok obrotowy, w którym nastąpiło pokrycie akcji.
- Akcje uprzywilejowane, które są akcjami imiennymi (wyjątkiem są akcje nieme, o których więcej poniżej) mogą dotyczyć zarówno praw majątkowych wynikających z akcji (dywidendy, udziale w masie likwidacyjnej) jak i praw niemajątkowych (prawa głosu).
- Akcje nieme, które nie dają posiadaczowi prawa głosu, w zamian jednak dając posiadaczowi akcji przywilej wyższej dywidendy oraz prawo pierwszeństwa wypłaty dywidendy.
Prawa Przysługujące z Akcji
Prawa, które przysługują posiadaczowi akcji dzielą się na majątkowe i niemajątkowe (nazywane także korporacyjnymi). Zwykłe akcje dają takie same prawa wszystkim akcjonariuszom spółki. Możliwe jest jednak, aby na podstawie statutu spółki niektórym akcjom przypisać szersze uprawnienia lub określone obowiązki. Istnieją trzy prawa majątkowe:
- prawo do dywidendy, czyli udział w zysku spółki przeznaczony do podziału miedzy akcjonariuszy,
- prawo do udziału w podziale majątku spółki w przypadku jej likwidacji,
- prawo poboru akcji nowej emisji.
Pierwsze dwa prawa majątkowe nie mogą zostać wyłączone ani przez statut ani przez uchwałę zgromadzeni akcjonariuszy, z kolei trzecie prawo może być ograniczone lub wyłączone jeżeli leży to w interesie spółki.
Oprócz trzech praw majątkowych, wraz z akcją nabywa się pięć praw korporacyjnych – niemajątkowych:
- bierne prawo głosu, czyli możliwość sprawowania funkcji członka różnych organów spółki – zarządu oraz rady nadzorczej,
- prawo do uczestnictwa w walnym zgromadzeniu,
- prawo do zaskarżania uchwał walnego zgromadzenia, w przypadku gdy uchwała jest sprzeczna ze statutem lub dobrymi obyczajami, godzi w interes spółki, jest niezgodna z prawem lub ma na celu pokrzywdzenie akcjonariusza, a także może wystąpić ze skargą w przypadku gdy akcjonariusz został bezzasadnie niedopuszczony do udziału w walnym zgromadzeniu lub gdy akcjonariusz nie był obecny na walnym zgromadzeniu w wyniku jego wadliwego zwołania oraz jeżeli na walnym zgromadzeniu została podjęta uchwała w sprawie nie objętej porządkiem obrad,
- prawo żądania udzielenia informacji na walnym zgromadzeniu i poza nim, nie później niż w ciągu dwóch tygodni od jego zakończenia,
- prawo wystąpienia z powództwem o naprawienie szkody wyrządzonej spółce, jeżeli spółka nie wytoczy powództwa o naprawienie jej szkody w terminie roku od dnia ujawnienia czynu wyrządzającego szkodę.
Do obowiązków akcjonariusza należy dokonanie pełnej wpłaty na akcję oraz realizacja świadczeń o charakterze niepieniężnym, jeżeli obowiązki takie przewiduje posiadana akcja.
Obrót Akcjami
Artykuł 337 § 1 KSH mówi, że akcje są zbywalne. Zarząd spółki może jednak ograniczyć rozporządzanie akcjami imiennymi, wymagając zgody spółki na przeniesienie własności akcji, którą najczęściej wyraża zarząd lub czasowo ograniczając handel akcjami na podstawie umowy (nie dłużej jednak niż 5 lat). Z mocy prawa ograniczony jest obrót akcjami aportowymi.
W przypadku akcji na okaziciela przeniesienie własności akcji dokonywane jest przez jej wydanie nabywcy, czyli jej fizyczne dostarczenie, a w przypadku akcji spółek publicznych zbywa się je poprzez realizację zlecenia sprzedaży złożonego w obsługującym nas domu maklerskim. Zbycie akcji imiennych musi zostać potwierdzone pisemnym oświadczeniem zbywającego na dokumencie akcji lub w innym dokumencie.
To koniec tego artykułu, ale dopiero początek Twojej przygody z rynkami finansowymi. Przed Tobą długa droga, ale lepiej w pierwszej kolejności poćwiczyć. Rachunek demonstracyjny to najlepszy sposób, aby przetestować zdobytą wiedzę w praktyce. Otwórz bezpłatne konto demo z wirtualnymi pieniędzmi już dziś!