Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. to instytucja publiczna (Skarb Państwa posiada 51,76% głosów na Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy), której głównym zadaniem jest zapewnienie możliwości obrotu giełdowego papierów wartościowych oraz innych instrumentów finansowych takich jak kontrakty terminowe czy opcje.
Handel na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie podlega szczegółowym prawom i restrykcjom. Handel wszystkimi instrumentami notowanymi na giełdzie regulowany jest przez regulamin giełdy, zasady obrotu, a także przez kilka ustaw na czele z Ustawą o obrocie instrumentami finansowymi oraz Ustawą o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych. Jako ciekawostkę warto wiedzieć, że Giełda Papierów Wartościowych sama jest spółką akcyjną i notowana jest na własnym parkiecie. Warto również wiedzieć, że prowadzenie giełdy to dobry biznes sam w sobie. GPW S.A. w 2014 roku osiągnęła ponad 317 milionów złotych przychodu, przeszło 112 milionów zysku netto, a wartość jej aktywów przekroczyła miliard złotych.
Historia warszawskiego parkietu
Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. powstała 12 kwietnia 1991 roku. Jej założenie możliwe było dzięki uchwaleniu ustawy Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych 22 marca 1991 roku. Ustawa ta stworzyła tak naprawdę rynek kapitałowy w Polsce. Decyzja o utworzeniu giełdy w Warszawie była jedną z ważniejszych decyzji w procesie tworzenia kapitalizmu w postsocjalistycznym kraju. Wspomnianego 12 kwietnia 1991 roku Minister Przekształceń Własnościowych i Minister Finansów podpisali akt założycielski Giełdy Papierów Wartościowych.
Pierwsza sesja na stołecznym parkiecie odbyła się 16 kwietnia 1991 roku. Można zatem kolokwialnie powiedzieć, że od tego dnia można grać na giełdzie. W otwarciu wzięło wówczas siedem domów maklerskich i jedynie pięć spółek: Tonsil, Krosno, Kable, Exbud oraz Próchnik. Ta ostatnia spółka jako jedyna jest notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie do dnia dzisiejszego. Kolejnym kamieniem milowym było uruchomienie rynku równoległego, czyli drugiego parkietu na GPW, na którym notowane były spółki niespełniające zasad rynku głównego – cechowały się one przede wszystkim mniejszym kapitałem oraz niższą płynnością. Ciekawostką jest, że pięciodniowy tydzień notowań pojawił się na warszawskim parkiecie dopiero w październiku 1994 roku. Tego samego miesiąca GPW została przyjęta do Światowej Federacji Giełd.
Na początku 1995 roku na GPW pojawił się Warszawski Indeks Rynku Równoległego, którego publikacja trwała aż do marca 2007 roku. Wówczas został on zastąpiony przez sWIG80. Co ciekawe, od początku jego istnienia do maja 2006 roku wartość indeksu WIRR wzrosła przeszło dziesięciokrotnie. 15 lipca 1997 roku uruchomiono notowania ciągle dla akcji. Była to oczywiście alternatywa dla notowań jednolitych, czyli tak zwanego fixingu – notowań jednolitego kursu dnia. Charakteryzuje się on tym, że tylko w jednym lub dwóch momentach dnia można zawierać transakcje, co jest oczywiście zaprzeczeniem zmienności rynkowej. Kolejny kamień milowy został ustawiony w połowie stycznia 1998 roku – na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie pojawiły się instrumenty pochodne, a tak naprawdę to jeden instrument – kontrakt terminowy na indeks WIG20, czyli indeks 20 największych spółek warszawskiego parkietu. Instrument ten do dziś jest najpopularniejszym instrumentem pochodnym na GPW.
Sprawdź w praktyce, jak wygląda trading na najpłynniejszym instrumencie Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie – kontraktach terminowych na WIG20. Otwórz bezpłatne demo, dzięki czemu nie ryzykując własnych pieniędzy, spróbujesz handlu w praktyce. Rachunek demo otworzysz tutaj.
Pod koniec 2000 roku uruchomiono system notowań WARSET, czyli Warsaw Stock Exchange Trading System – System handlowy Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Został on stworzony przez firmę Hawlett-Packard i służył na GPW aż do 2013 roku, kiedy to został zastąpiony systemem notowań UTP. Systemy te, zarówno stary jak i nowy, odpowiadają za przyjmowanie, weryfikowanie, odrzucanie i kojarzenie zleceń oraz dystrybucję informacji do uczestników giełdy. 22 września 2003 roku zadebiutowały opcje na WIG 20.
Ostatnim kamieniem milowym było zastąpienie systemu WARSET wspominanym wcześniej systemem transakcyjnym UTP (Universal Trading Platform). Jest to obecnie jeden z najlepszych systemów notowań na świecie. Został stworzony przez NYSE Technologies i używany jest na giełdach z grupy NYSE Euronext w Nowym Jorku, Paryżu, Lizbonie, Brukseli i Amsterdamie. Umożliwia on handel wysokich częstotliwości oraz oferuje nieporównywalnie większą płynność. Faktem jest jednak, że duża część potencjału nowego systemu transakcyjnego na tak małym rynku jak rynek warszawski jest niewykorzystywana.
Funkcjonowanie GPW
Przenieśmy się na parkiet. Notowania ciągłe, czyli najpopularniejszy rodzaj notowań giełdowych mają miejsce pięć dni w tygodniu, oczywiście z wyłączeniem dni wolnych od pracy. Faza przed otwarciem, w trakcie której przyjmowane są zlecenia na otwarcie rozpoczyna się o 8:30 rano i trwa pół godziny. O godzinie 9:00 notowania są otwierane i określany jest kurs otwarcia dla wszystkich instrumentów. Notowania trwają do godziny 16:50. O 16:50 rozpoczyna się przyjmowanie zleceń na zamknięcie. Faza ta trwa 10 minut. O godzinie 17:00 następuje zamkniecie sesji i określany zostaje kurs na zamknięciu. Przez kolejne pięć minut trwa dogrywka, po której następuje całkowity koniec dnia sesyjnego. Notowania dla kontraktów terminowych wyglądają podobnie, z tą drobną różnicą, że przyjmowanie zleceń na otwarcie trwa tylko 15 minut, przez co otwarcie następuje o godzinie 8:45. Faza notowań ciągłych dla kontraktów terminowych jest więc o 15 minut dłuższa.
Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie notowane jest wiele rodzajów instrumentów finansowych, które dzielą się na instrumenty kasowe oraz instrumenty pochodne. Instrumenty kasowe notowane na GPW S.A. to akcje, prawa do akcji, prawa poboru, prawa pierwszeństwa, obligacje, certyfikaty inwestycyjne, produkty strukturyzowane, ETF-y oraz warranty opcyjne. Oprócz tego notowane są instrumenty pochodne: kontrakty terminowe na akcje, indeksy giełdowe, obligacje skarbowe i kursy walutowe, opcje na akcje i indeksy giełdowe, a także jednostki indeksowe.
Poza rynkiem głównym Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. prowadzi osobny parkiet dla małych spółek o nazwie NewConnect, który miał być polskim odpowiednikiem amerykańskiego Nasdaq’a (jednak do tego jeszcze bardzo daleko). Dodatkowo GPW S.A. wspólnie ze spółką zależną BondSpot S.A. prowadzi Catalyst, czyli rynek obligacji. Oprócz tego GPW S.A. prowadzi także rynek POEE, czyli rynek obrotu energią elektryczną – jest to wynik rządowych prac nad liberalizacją i zwiększeniem konkurencji na rynku energetycznym w Polsce.
Najważniejsze indeksy warszawskiego parkietu to WIG, czyli indeks wszystkich spółek notowanych na głównym parkiecie, WIG 20 – indeks 20 największych spółek oraz WIG 30, który miał docelowo zastąpić WIG 20. Te plany zarządu giełdy jednak się nie powiodły, ponieważ pod względem wielkości, największe i najmniejsze spółki z tego indeksu dzieli prawdziwa przepaść, przez co 10 dołączonych do WIG 20 spółek tak na prawdę ma nieznaczny udział w indeksie. Poza tym, istnieje jeszcze mWIG40, czyli indeks 40 średnich spółek, sWIG80, czyli indeks 80 małych spółek oraz WIG250. Dodatkowo istnieją oczywiście indeksy sektorowe takie jak WIG BANKI, WIG Budownictwo, WIG Telekomunikacja, WIG Informatyka itd.
Na zakończenie trzeba niestety przyznać, że rodzima Giełda Papierów Wartościowych pozostawia wiele do życzenia. Warszawski parkiet zmaga się z niską płynnością większości spółek. Duże transakcje mają miejsce tak naprawdę tylko i wyłącznie na spółkach z indeksu WIG 20. W miarę dobra sytuacja ma jeszcze miejsce w indeksie mWIG40. Płynność pozostałych spółek jest, mówiąc eufemistycznie, niezadowalająca. Jedyny instrument pochodny grany na szeroką skalę to z kolei kontrakty terminowe na indeks blue chip’ów, czyli właśnie WIG 20.
To koniec tego artykułu, ale dopiero początek Twojej przygody z rynkami finansowymi. Przed Tobą długa droga, ale lepiej w pierwszej kolejności poćwiczyć. Rachunek demonstracyjny to najlepszy sposób, aby przetestować zdobytą wiedzę w praktyce. Otwórz bezpłatne konto demo z wirtualnymi pieniędzmi już dziś!