Rynek kapitałowy oferuje wiele zróżnicowanych możliwości inwestowania w aktywa. Jedną z nich, stosunkowo popularną na całym świecie, są kontrakty terminowe (futures). Co ciekawe, są one znacznie starsze od samych giełd papierów wartościowych. Pojawiły się już w starożytności. Pierwsze umowy przypominające kontrakty futures były wystawiane na surowce rolne w Chinach 4 tysiące lat przed naszą erą.
Z kolei pierwsze historycznie udokumentowane kontrakty typu futures pochodzą z XVII wieku. W ten sposób hodowcy zbóż zabezpieczali swój biznes przed zmieniającą się koniunkturą, nieurodzajem czy zjawiskiem nadpodaży. Zyskiwali także środki na wynagrodzenie pracowników, zakup niezbędnego środku czy wypożyczenie magazynu na zbiory.
Do obrotu giełdowego kontrakty terminowe trafiły po raz pierwszy dopiero w 1851 roku. Miało to oczywiście miejsce na Giełdzie Towarowej w Chicago. Na co koniecznie musimy zwrócić uwagę, jeśli pragniemy się nimi zainteresować lub nawet w nie inwestować? Dowiemy się poniżej.
Czym są kontrakty terminowe?
Kontrakty terminowe należą do grupy instrumentów pochodnych. Od akcji i papierów dłużnych różni ich przede wszystkim główny cel ich stosowania. Mianowicie nie jest nim transfer kapitału, lecz transfer ryzyka. Kontrakt futures jest więc rodzajem umowy zawartej pomiędzy kupującym a sprzedającym, w której druga strona zobowiązuje się sprzedać określony instrument bazowy w ściśle określonej ilości za ściśle określoną cenę w ściśle określonym terminie pierwszej lub dokonać równoważne rozliczenie finansowe.
Cena, według której kupujący i sprzedający przeprowadzą transakcję w przyszłości nazywana jest ceną terminową (futures price), a dzień, w którym strony są zobowiązane przeprowadzić transakcję to data rozliczenia (settlement date).
Nie zmienia to faktu, iż zdecydowana większość kontaktów futures jest rozliczana gotówkowo, a zaledwie kilka procent z nich w drodze dostawy aktywów bazowych – mowa tu głównie o kontraktach na surowce notowanych na giełdach towarowych. Wszystkie kontrakty terminowe dostępne na GPW rozliczane są właśnie gotówkowo. Znajdują się one w obrocie w systemie notowań ciągłych, co oznacza, że inwestorzy mogą składać zlecenia kupna i sprzedaży według takich samych zasad jak na inne papiery wartościowe. Kupując kontrakt terminowy inwestor zakłada, że kurs instrumentu bazowego będzie rósł, natomiast gdy sprzedaje jego oczekiwania są odwrotne. Zysk osiąga ta strona, której założenia były prawidłowe.
Na jakie instrumenty bazowe dostępne są kontrakty terminowe?
Mogą to być dowolne wartości ekonomiczne, które nie budzą wątpliwości. Najpopularniejsze to akcje, waluty, surowce czy indeksy giełdowe.
W celu otwarcia pozycji na kontrakcie terminowym należy dokonać kupna lub sprzedaży tego instrumentu. Są one głównie aktywem spekulacyjnym, z tego powodu takie zlecenie można utrzymać do dnia wykonania kontraktu lub wycofać się z rynku zamykając pozycję w dowolnym momencie podczas trwania sesji giełdowej. Jeżeli dokonaliśmy zlecenia kupna, aby je zamknąć należy sprzedać kontrakt z tym samym parametrem.W przypadku pozycji krótkiej działanie oczywiście wygląda odwrotnie.
Gdzie można handlować na kontraktach terminowych?
Tak, jak w przypadku inwestycji na rynku akcji, transakcji dokonuje się za pomocą rachunku w biurze maklerskim. Aby zawrzeć zlecenie, trader jest zobowiązany wnieść depozyt zabezpieczający, który ma stanowić ochronę kontrahenta transakcji przed poniesieniem strat. Minimalną wartość depozytu w przypadku warszawskiej Giełdy Papierów Wartościowych określa Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych (KDPW), który rozlicza i zatwierdza wszystkie zawarte na rynku transakcje. Wartość depozytu dla poszczególnych kontraktów określana jest w procentach wartości kontraktu. Z tego powodu, ponieważ wartość depozytu stanowi tylko część wartości transakcji, uważa się, że kontrakty finansowe działają w oparciu o dużą dźwignię finansową. Pozwala osiągnąć to zwielokrotnione zarówno zyski, jak i straty w porównaniu do tych osiąganych na handlu aktywami bazowymi.
Warto dodać, iż w przypadku kontraktów futures na giełdzie występuje procedura codziennego rozliczania kontraktu marking to market. Wynika z tego, że na koniec dnia salda rachunków są korygowane w zależności od zmiany ceny kontraktu w ciągu dnia – jeśli cena wzrosła zwiększane jest saldo strony długiej, a zmniejszane krótkiej. Jeżeli spadła, sytuacja wygląda odwrotnie. Gdy saldo którejkolwiek ze stron spadnie poniżej dopuszczalnego poziomu należy je uzupełnić minimum do wysokości depozytu początkowego.
O czym należy pamiętać inwestując w kontrakty terminowe?
W pierwszej kolejności o terminie ich wygasania. Jeśli mowa o kontraktach futures na akcje lub indeksy, na świecie przyjęło się, iż wygasają one z reguły w trzeci piątek ostatniego miesiąca danego kwartału, czyli marca, czerwca, września lub grudnia. Zjawisko to występuje od lat osiemdziesiątych ubiegłego wieku, kiedy na nowojorskiej giełdzie NYSE wprowadzono indeks S&P 500 i co za tym idzie, kontrakty terminowe na niego. Nazwano je “Trzema wiedźmami”.
Na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych także ono występuje, ponieważ terminy wygasania kontraktów terminowych na niej są dokładnie takie, jak powyżej. Z tego powodu, właśnie podczas sesji odbywającej się w ten dzień mamy do czynienia z największą zmiennością na rynku, zwłaszcza w ostatnich jej godzinach. Wynika to z faktu, że najwięksi inwestorzy na rynku, którzy posiadają majętne pozycje na tych instrumentach, starają się wpłynąć na ceny, po których zostaną one rozliczone.
W związku z tym koniecznie należy zwrócić uwagę jaką serię kontraktu terminowego na dane aktywo bazowe kupujemy lub sprzedajemy. Na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych jest to opisane w sposób przejrzysty, mianowicie określają to wartości w nazwie kontraktu, po skrótowej nazwie instrumentu bazowego. Oto, jak wygląda ta konstrukcja:
F XYZ k rr
- F oznacza kontrakt futures
- XYZ to skrót nazwy instrumentu bazowego (np. W20 dla WIG20)
- k to kod określający miesiąc wygaśnięcia kontraktu, możliwe są tu 4 litery: H – marzec, M – czerwiec, U – wrzesień, Z – grudzień
- rr stanowi dwie ostatnie cyfry roku wygaśnięcia, czyli aktualnie można spotkać 20 lub 21
W przypadku kontraktu terminowego na indeks WIG20 dodatkowo na samym końcu nazwy znajduje się jeszcze liczba 20, która oznacza jego zmożnik. W przypadku innych kontraktów futures notowanych na GPW z takim dodatkowym oznaczeniem się nie spotkamy.
To koniec tego artykułu, ale dopiero początek Twojej przygody z rynkami finansowymi. Przed Tobą długa droga, ale lepiej w pierwszej kolejności poćwiczyć. Rachunek demonstracyjny to najlepszy sposób, aby przetestować zdobytą wiedzę w praktyce. Otwórz bezpłatne konto demo z wirtualnymi pieniędzmi już dziś!
