Tym razem temat troszkę poboczny tradingowi, ale bardzo ważny – banki. Z żadną inną instytucją finansową nie mamy do czynienia tak często jak z bankiem. Korzystamy z jego usług na co dzień, a rzecz ta stała się dla nas tak powszechna, że nawet o tym nie myślimy – otrzymując pensję na konto, płacąc w sklepie kartą debetową, korzystając z karty kredytowej, spłacając kredyt hipoteczny, kupując elektronikę na raty albo samochód na kredyt biorąc pożyczkę na wakacje, finansując działanie przedsiębiorstwa, dokonując inwestycji za jego pomocą itp. itd.
Banki na stałe wrosły w krajobraz nie tylko rynków finansowych, ale w ogóle w krajobraz dzisiejszej gospodarki, a ich działalność jest absolutnie niezbędna dla funkcjonowania świata. Trudno sobie wyobrazić, co by się stało, gdyby banki nagle przestały działać – czekałby nas gospodarczy armagedon. Od dawna mamy do czynienia z gorącą dyskusją na temat działalności banków, ich pazerności (lub nie), ich ogromnych zysków (lub małych zysków), drogich kredytów, niskiego oprocentowania lokat, kredytów „frankowych”. Dziś jednak nie skupimy się na tym, czy banki są dobre czy złe, bo prawda jest taka, że żadna ze stron nie przekona drugiej, a zajmiemy się bankami od technicznego punktu widzenia – działalnością bankową, historią banków, rodzajami banków i produktami, do których skorzystania banki nas namawiają. Niezależnie od uczuć w stosunku do tych instytucji, warto wiedzieć cokolwiek o podmiotach, z których usług korzystamy niemal codziennie i praktycznie wszyscy.
Działalność bankowa
Działalność bankowa na terenie Rzeczypospolitej Polskiej usankcjonowana jest przepisami wynikającymi z ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku Prawo Bankowe (Dz. U. z 2015 r. poz. 128) oraz zaimplementowanymi do niej przepisami dyrektywy 2006/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 14 czerwca 2006 roku w sprawie podejmowania i prowadzenia działalności przez instytucje kredytowe (Dz. Urz. UE L 2006 Nr 177, str. 1).
Ustawa Prawo Bankowe określa zasady funkcjonowania działalności bankowej, tworzenia banków, oddziałów i przedstawicielstw banków zagranicznych oraz ich organizacji, a także tworzenia i organizacji oddziałów instytucji kredytowych oraz zasady prowadzenia działalności nadzorczej sektora bankowego, postępowania naprawczego, likwidacji i upadłości banków.
Bank, w myśli wyżej wymienionej ustawy, to osoba prawna tworzona zgodnie z przepisami ustawy, która działa na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek tytułem zwrotnym.
Na czynności bankowe stanowiące działalność bankową mogącą być wykonywaną tylko i wyłącznie przez bank składa się:
- przyjmowanie wkładów pieniężnych płatnych na żądanie lub z nadejściem oznaczonego terminu oraz prowadzenie rachunków tych wkładów,
- prowadzenie innych rachunków bankowych,
- udzielanie kredytów,
- udzielanie i potwierdzanie gwarancji bankowych oraz otwieranie i potwierdzanie akredytyw,
- emitowanie bankowych papierów wartościowych,
- przeprowadzanie bankowych rozliczeń pieniężnych,
- wykonywanie innych czynności przewidzianych wyłącznie dla banku w odrębnych ustawach.
Oprócz ustawy Prawo Bankowe i dyrektywy 2006/48/WE, działalność bankowa regulowana jest w Polsce ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim (Dz. U. z 2013 r. poz. 908, z późniejszymi zmianami), ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych (Dz. U. z 2003 r. Nr 99, poz 919, z późniejszymi zmianami) oraz ustawę z dnia 14 grudnia 1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym (Dz. U. z 2014 r. poz. 1866).
Ponadto działalność banków spółdzielczych usankcjonowana jest przepisami wynikającymi z ustawy z dnia 7 grudnia 2000 r. o funkcjonowaniu banków spółdzielczych, ich zrzeszaniu się i bankach zrzeszających (Dz. U. z 2014 r. poz. 109) oraz ustawę z dnia 16 września 1982 roku Prawo Spółdzielcze (Dz. U. z 2013 r. poz. 1443, z późniejszymi zmianami).
Historia bankowości na świecie
Pierwszy raz temat bankowości pojawił się jeszcze w starożytności. Instytucje, które możemy uznać za pierwowzory banków funkcjonowały w starożytnej Grecji oraz Rzymie. Ich działalność opierała się na wekslach oraz kredytach. Niestety, wraz z upadkiem starożytności i rozpoczęciem średniowiecza, świat cofnął się w rozwoju, a wraz z nim w rozwoju cofnęła się również bankowość. Powrót bankowości był związany dopiero z rozkwitem wymiany towarowo – pieniężnej na terenie Europy. Pierwszymi operacjami finansowymi było pożyczanie pieniędzy i towarów przez podmioty, które dziś określilibyśmy jako instytucje kredytowe. Warto jednak wiedzieć, że ówczesne pożyczki były bardzo wysoko oprocentowane, ponieważ istniało bardzo duże ryzyko niewypłacalności dłużników. Duża zmiana w bankowości przyszła wraz z handlem złotem i srebrem organizowanym przez średniowiecznych złotników – metale szlachetne grały pierwszoplanową rolę w świecie finansów aż do XX wieku.
Poważniejszy rozwój banków handlowych miał miejsce pod koniec XIV wieku w północnych Włoszech – kolebce kapitalizmu. Stamtąd przyszła również nazwa banków – wzięła się od francuskiego słowa „banque” lub włoskiego słowa „banco”, którym określany był stół, przy którym pracował wekslarz. Włoskie banki zajmowały się zarówno udzielaniem pożyczek jak i przyjmowaniem depozytów, co oznacza, że ich działalność była tym, co dziś określane jest bankowością detaliczną. Najstarsze banki w rozumieniu dzisiejszego określenia tych instytucji powstały w północnych Włoszech pod koniec XVI wieku: Casa di San Giorgio w Genui w 1586 roku, Banco de Rialto w Wenecji rok później oraz Banco di San Ambrosio w Mediolanie w roku 1593.
Sektor bankowy był tym, który w największym stopniu odczuł kryzys finansowy z lat 2008-2009. Czy wiesz, na jakim poziomie znajdują się wyceny banktów po 10 latach od kryzysu? Aktualne ceny akcji banków możesz sprawdzić na bezpłatnym demo, który zarejestrujesz tutaj.
Banki uniwersalne
Banki uniwersalne to banki, które świadczą usługi czynności bankowych (większość lub nawet wszystkie dozwolone przez przepisy wynikające ze stosownych ustaw) i których działalność nie jest w żaden sposób profilowana lub wyspecjalizowana. Praktycznie wszystkie banki działające na szeroką skalę na terenie Polski to banki komercyjne. Podmioty te oferują usługi depozytowe – rachunki osobiste, rachunki oszczędnościowe, lokaty, kredyty konsumpcyjne, kredyty hipoteczne, obsługę przedsiębiorstw w tym także leasing, faktoring oraz doradztwo i obsługę w zakresie inwestycji, fuzji, przejęć i inne usługi dla klientów detalicznych i przedsiębiorstw.
Banki inwestycyjne
Banki inwestycyjne to najciekawsze podmioty świata bankowości. Na ich ofertę składają się wszelkie usługi związane z rynkami finansowymi i szeroko rozumianym wielkim biznesem. Emisja papierów wartościowych, obrót papierami wartościowymi, inwestowanie środków, doradztwo inwestycyjne, pośrednictwo pomiędzy emitentami papierów wartościowych a inwestorami, udzielanie gwarancji, obsługa dużych (wielomilionowych) transakcji fuzji i przejęć na rynku giełdowym i poza giełdą, zarządzanie aktywami (asset management), obsługa i doradztwo w ramach restrukturyzacji przedsiębiorstw, doradztwo finansowe, obsługa procesu prywatyzacji – tym właśnie zajmują się banki inwestycyjne. Najbardziej znane banki inwestycyjne oraz banki uniwersalne, które zajmują się również działalnością inwestycyjną na skalę globalną to: Goldman Sachs, JP Morgan Chase & Co, Bank of America Merill Lynch, Barclays, HSBC, UBS, Royal Bank of Scotland, Credit Suisse czy też Deutsche Bank.
Banki wyspecjalizowane
Banki wyspecjalizowane to banki, których działalność skierowana jest na wąską grupę klientów lub wspiera ona konkretny obszar gospodarki lub też pojedynczą branżę. Mogą to być przykładowo banki wspierające budownictwo, banki wspierające przedsięwzięcia związane z ochroną środowiska, czy też funkcjonujące na rynku polskim i jednocześnie najbardziej znane banki wyspecjalizowane – banki hipoteczne, którymi teraz właśnie się zajmiemy.
Podstawowa działalność banków hipotecznych polega na udzielaniu kredytów hipotecznych, czyli kredytów zabezpieczonych hipoteką oraz emitowaniu na ich podstawie hipotecznych listów zastawnych, na które w Polsce banki hipoteczne mają wyłączność, udzielaniu kredytów podmiotom o wysokiej zdolności kredytowej np. Skarbowi Państwa czy jednostkom samorządu terytorialnego, a także emitowaniu, na podstawie poręczonych lub gwarantowanych przez te podmioty kredytów, publicznych listów zastawnych. Kwestie prawne dotyczące banków hipotecznych reguluje ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 roku o listach zastawnych i bankach hipotecznych. Z praktycznego punktu widzenia banki hipoteczne działające w Polsce, swoją działalność skupiają na udzielaniu kredytów przedsiębiorstwom i na finansowaniu nieruchomości komercyjnych, a środki na udzielenie kredytów pozyskują z emisji listów zastawnych, obligacji oraz z kredytów.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny
Bankowy Fundusz Gwarancyjny, czyli BFG jest działającą na terenie polski instytucją gwarantującą depozyty banków działających na terenie kraju oraz zapewniającą pomoc instytucjom bankowym, które zagrożone są upadłością. Funkcjonowanie BFG warunkuje ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym z dnia 14 grudnia 1994 roku.
Podstawowym zadaniem Bankowego Funduszu Gwarancyjnego jest gwarantowanie środków pieniężnych zgromadzonych w bankach, które objęte są obowiązkowym systemem gwarantowania do wysokości określonej ustawą. Depozyty klientów banków gwarantowane są do wysokości 100 tysięcy euro (w sumie, niezależnie od ilości posiadanych kont) oraz wielokrotności tej sumy, jeżeli rachunek jest wspólny (na przykład konto należące do współmałżonków gwarantowane jest o 200 tysięcy euro). Wypłata środków w razie bankructwa banku może trwać do 20 dni roboczych.
Ponadto Bankowy Fundusz Gwarancyjny udziela pomocy finansowej bankom, które są bliskie utraty płynności finansowej i tym samym bankructwa oraz wspiera procesy łączenia się banków zagrożonych bankructwem z silniejszymi konkurentami, a także gromadzi i analizuje dane o bankach objętych systemem gwarantowania.
Bankowy Fundusz Gwarancyjny finansowany jest z obowiązkowych opłat rocznych wnoszonych przez banki objęte systemem gwarantowania, funduszy przekazywanych z Funduszu Ochrony Środków Gwarantowanych, które pochodzą od podmiotów objętych systemem gwarantowania zbieranych w razie konieczności wypłaty środków gwarantowanych, dochodów z pożyczek udzielonych przez BFG, środków otrzymanych w ramach pomocy zagranicznej, dotacji z budżetu państwa oraz kredytu udzielonego przez Narodowy Bank Polski.
Banki funkcjonujące w Polsce
Na terenie Rzeczypospolitej Polskiej funkcjonuje 37 banków w formie spółek akcyjnych i są to: Alior Bank S.A. z siedzibą w Warszawie, Bank BGŻ BNP Paribas S.A. z siedzibą w Warszawie, Bank BPH S.A. z siedzibą w Gdańsku, Bank Handlowy w Warszawie S.A. z siedzibą w Warszawie, Bank Millennium S.A. z siedzibą w Warszawie, Bank Ochrony Środowiska S.A. z siedzibą w Warszawie, Bank of Tokyo – Mitsubishi UFJ (Polska) S.A. z siedzibą w Warszawie, Bank Pocztowy S.A. z siedzibą w Bydgoszczy, Bank Polska Kasa Opieki S.A. z siedzibą w Warszawie (Bank Pekao), Bank Polskiej Spółdzielczości S.A. z siedzibą w Warszawie (Bank BPS), Bank Zachodni WBK S.A. z siedzibą we Wrocławiu, BPI Bank Polskich Inwestycji S.A. z siedzibą w Warszawie, Credit Agricole Bank Polska S.A. z siedzibą we Wrocławiu, Deutsche Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, DnB Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, Euro Bank S.A. z siedzibą we Wrocławiu, FCA-Group Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, FCE Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, FM Bank PBP S.A. z siedzibą w Warszawie, Getin Noble Bank S.A. z siedzibą w Warszawie, HSBC S.A. z siedzibą w Warszawie, Idea Bank S.A. z siedzibą w Warszawie, ING Bank Śląski S.A. z siedzibą w Katowicach, mBank Hipoteczny S.A. z siedzibą w Warszawie, mBank S.A. z siedzibą w Warszawie, Mercedes-Benz Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, Pekao Bank Hipoteczny S.A. z siedzibą w Warszawie, PKO Bank Hipoteczny S.A. z siedzibą w Gdyni, Plus Bank S.A. z siedzibą w Warszawie, Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. z siedzibą w Warszawie (Bank PKO BP), Raiffeisen Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, RBS Bank (Polska) S.A. z siedzibą w Warszawie, Santander Consumer Bank S.A. z siedzibą we Wrocławiu, SGB Bank S.A. z siedzibą w Poznaniu, Sygma Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie, Toyota Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie i Volkswagen Bank Polska S.A. z siedzibą w Warszawie.
Oprócz tych 37 banków działających w Polsce jako spółki akcyjne funkcjonuje także jeden bank państwowy – Bank Gospodarstwa Krajowego, 560 banków spółdzielczych oraz 16 przedstawicielstw banków zagranicznych i instytucji kredytowych (stan na kwiecień 2016).
To koniec tego artykułu, ale dopiero początek Twojej przygody z rynkami finansowymi. Przed Tobą długa droga, ale lepiej w pierwszej kolejności poćwiczyć. Rachunek demonstracyjny to najlepszy sposób, aby przetestować zdobytą wiedzę w praktyce. Otwórz bezpłatne konto demo z wirtualnymi pieniędzmi już dziś!