Prawo poboru jako papier wartościowy

Jeżeli jakkolwiek interesujesz się giełdą, z pewnością słyszałeś o czymś takim jak prawo poboru. Jeżeli jednak nigdy nie poświęciłeś jej zbyt dużo czasu, bardzo możliwe, że o prawie poboru wiesz tylko tyle, że istnieje – nie jest to bowiem instrument finansowy, który znajdowałby się na tak zwanym świeczniku. W tym artykule przeczytasz jednak czym jest prawo poboru, w jaki sposób prawo to można zrealizować, jak wyglądają notowania praw poboru, a także jak wyznacza się teoretyczną wartość tych papierów wartościowych.

Prawa poboru

Zacznijmy od tego, że prawo poboru wiąże się z emisją akcji – nie ma możliwości „wypuszczenia” praw poboru, bez emisji nowych akcji. A więc, spółka emituje akcje podwyższając swój kapitał zakładowy, a zgodnie z obowiązującym w Polsce Kodeksem Spółek Handlowych pierwszeństwo objęcia, czyli pierwszeństwo kupna nowych akcji mają akcjonariusze spółki emitującej nowe akcje. Ich pierwszeństwo dotyczy ilości akcji proporcjonalnej do tej ilości, jaką już posiadają.

Przykładowo, jeżeli spółka była dotychczas podzielona na 1000 akcji, a wyemitowała kolejny 1000, to akcjonariusz, który posiadał jedną „starą” akcję, ma prawo pierwszeństwa nabycia jednej „nowej akcji”. W przypadku, gdy spółka była podzielona na 200 milionów akcji i emituje kolejne 50 milionów akcji, to akcjonariusz, który był w posiadaniu 20 milionów akcji, czyli 10% spółki, ma prawo pierwszeństwa nabycia 10% nowej emisji, czyli 5 milionów akcji. Dzięki temu akcjonariusze spółki mają pewność, że w przypadku nowej emisji ich udział w spółce nie ulegnie zmniejszeniu, chyba, że zdecydują nie skorzystać z prawa poboru. Wówczas ktoś inny kupi te akcje, a udział procentowy dotychczasowych akcjonariuszy się zmniejszy.

Stosunek praw poboru do akcji już wyemitowanych jest ułożony w taki sposób, że gdyby wszyscy akcjonariusze spółki wykorzystali wszystkie przydzielone im prawa poboru, objęliby oni wszystkie akcje nowej emisji, a tym samym w spółce nie pojawiłby się żaden nowy akcjonariusz, a struktura procentowa akcjonariatu nie uległaby najmniejszej zmianie.

Ekonomista radzi:

Prawo poboru jest dość specyficznym papierem wartościowym, coraz rzadziej spotykanym w rynkowych realiach, w szczególności przy niskiej płynności i trendzie spadkowym na GPW. Dowiedz się, jakie możliwości daje Ci inwestowanie na globalnych rynkach w kontrakty na akcje, towary czy indeksy. Zarejestruj bezpłatne demo i ćwicz na wirtualnych środkach.

Skorzystanie z prawa poboru

W dniu, na który przypada ustalanie prawa poboru na rachunkach inwestycyjnych wszystkich dotychczasowych akcjonariuszy spółki (ma to miejsce przed notowaniami praw poboru na giełdzie, ale po Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy, na którym została podjęta uchwała o emisji akcji z prawem poboru) pojawia się instrument określony jako prawo poboru. Widnieje on na rachunku aż do momentu zakończenia terminu składania zapisów na akcje nowej emisji.

Z prawa poboru można skorzystać poprzez złożenie zapisu na akcje nowej emisji spółki, której byliśmy akcjonariuszami w dniu ustalania prawa poboru, zgodnie z zasadami określonymi w wymienionej wyżej uchwale o emisji akcji. W niektórych przypadkach istnieje konieczność udania się w tym celu do domu maklerskiego i osobistego złożenia takiej dyspozycji, ale w wielu przypadkach z prawa poboru można skorzystać za pośrednictwem Internetu.

Inwestorzy, którzy nie mają zamiaru skorzystać z prawa poboru, powinni sprzedać je na giełdzie – prawo poboru jest papierem wartościowym, który można nabywać lub sprzedawać w taki sam sposób jak akcje. Jeżeli inwestor nie zapisze się na akcje, opłacając je w całości w momencie zapisu oraz nie sprzeda posiadanego prawa poboru, po upływie czasu przeznaczonego na składanie zapisów na akcje prawo poboru po prostu zniknie, a inwestor nie zarobi na prawie poboru, choć mógł to zrobić.

Podobnie jest w przypadku inwestorów, którzy nabyli prawa poboru na giełdzie i ich nie wykorzystali – prawo poboru zniknie, a oni nie odzyskają pieniędzy, za które prawo to nabyli. W praktyce jest tak, że nie wszyscy wykorzystują prawo poboru, a inni chcieliby kupić więcej akcji niż posiadają praw poboru lub chcieliby nabyć akcje owej emisji, choć nie byli wcześniej akcjonariuszami spółki. Z tego też powodu osoby, które chcą kupić więcej akcji niż posiadają praw poboru, składają tak zwany zapis dodatkowy, którego wielkość może być dowolna, jednak nie może przekraczać całkowitej liczby oferowanych akcji.

Jeśli z puli oferowanych akcji, po wykorzystaniu praw poboru i wygaśnięciu praw poboru niewykorzystanych, pozostaną jeszcze nieobjęte akcje, zostaną one rozdzielone pomiędzy inwestorów, którzy złożyli zapisy dodatkowe. Inwestorzy, którzy otrzymali nowe akcje, na swoim rachunku zobaczą prawa do nowej emisji, czyli PNE, które po zakończeniu procesu podwyższania kapitału zakładowego zamienione zostaną w zwykłe akcje nowej emisji.

Notowania praw poboru

Prawa poboru, tak jak zostało to wspomniane wyżej, notowane są jako oddzielne papiery wartościowe. Ich notowania rozpoczynają się nie wcześniej niż dzień sesyjny po opublikowaniu informacji o cenie emisyjnej akcji nowej emisji i jednocześnie nie wcześniej niż dzień sesyjny po dniu ustalenia prawa poboru akcji nowej emisji. Z kolei ostatni dzień notowania praw poboru przypada na trzy sesje przed dniem sesyjnym kończącym przyjmowanie zapisów na akcje.

Prawo poboru – wartość teoretyczna

Teoretyczna wartość prawa poboru to iloraz różnicy wartości pomiędzy ceną akcji starej emisji i akcji nowej emisji i liczby praw poboru niezbędnych do objęcia jednej akcji nowej emisji powiększonej o jeden.

C = (S – N) / (L + 1)

We wzorze:
C – teoretyczna wartość prawa poboru,
S – cena rynkowa akcji starej emisji,
N – cena rynkowa akcji nowej emisji,
L – liczba praw poboru niezbędnych do objęcia jednej akcji nowej emisji.

Zapraszamy również do lektury artykułu poświęconego dywidendzie.