Kiedy myślimy o tradingu, zawsze wyobrażamy sobie tylko osiąganie imponujących zysków niewielkim nakładem pracy i ciągły wzrost depozytu. Przeważnie jednak większość początkujących traderów nie bierze pod uwagę bardzo ważnego elementu handlu na rynku kapitałowym – strat. A przecież, jak doskonale wiadomo, są one absolutnie nieuniknione – statystyka pod tym kątem jest nieubłagana. Każdy doświadczony trader może powiedzieć, że straty są częścią tej rozgrywki, a najlepszą rzeczą, jaką możemy zrobić, jest ograniczenie ich wielkości.
Jaki powinien być więc pierwszy krok każdego tradera? Odpowiedź na pytanie, jaką stratę jest on w stanie zaakceptować w pojedynczej transakcji. Bez odpowiedniego zarządzania kapitałem i ryzykiem, absolutnie nie da się osiągnąć sukcesu w tradingu. Na szczęście, istnieją pewne skuteczne, sprawdzone metody, wśród których początkujący traderzy mogą wybierać i je testować, zanim zbudują swój własny, kompletny system handlu. Zostaną one przedstawione w dalszej części tekstu. Na samym początku wyjaśnijmy jednak czym w ogóle jest zarządzanie kapitałem.
Zarządzanie kapitałem – co to?
Zarządzanie kapitałem – z angielskiego “money management”, to szeroko pojęty zakres działań, procesów oraz decyzji, które mają zapewnić efektywną alokację pieniędzy na rynku kapitałowym. Na zarządzanie kapitałem składają się takie elementy, jak:
- Zarządzanie ryzykiem
- Ustalanie wielkości pozycji
- Szacowanie potencjalnego zarobku
- Stosowanie odpowiednich zleceń (Stop Loss i Take Profit) w celu efektywnej realizacji założeń dotyczących ryzyka oraz zarobku.
Money management stosuje się zwykle w celu osiągnięcia płynnego wzrostu depozytu, a tym samym ograniczenia strat w największym możliwym stopniu. Oczywiście zarządzanie kapitałem nie wpływa na wskaźnik powodzenia transakcji, lecz natomiast może znacznie zmniejszyć potencjalne straty w przypadku serii nieudanych wejść.
Umiejętność ochrony swojego kapitału to bezdyskusyjnie podstawa handlu. Z odpowiednich sposobów zarządzania kapitałem korzystają wszyscy profesjonalni traderzy, doradcy 
inwestycyjni, bankierzy, zarządzający funduszami inwestycyjnymi i funduszami emerytalnymi czy szefowie funduszy capital venture i private equity. Brak strategii umożliwiającej ochronę zgromadzonego kapitału jest jedynie domeną tracących pieniądze amatorów.
Istnieje kilka sprawdzonych sposobów na zarządzanie kapitałem. Wiele zależy od własnego podejścia do tradingu, od tego, jak dużo jesteśmy w stanie zaryzykować oraz w co inwestujemy. Przykładowo strategie stosowane przez akcyjne fundusze inwestycyjne mogą nie być możliwe do użycia na rynku walutowym.
Przed przejściem do przedstawienia konkretnych metod zarządzania kapitałem, warto jeszcze szczegółowo omówić kluczowe elementy, z których składa się money management.
Kluczowe elementy zarządzania kapitałem
Wielkość pozycji
W pierwszej kolejności należy zwrócić uwagę na wielkość pozycji. Chodzi tutaj o to, jaką część wpłaconego przez nas kapitału jesteśmy skłonni ulokować w jedną transakcję. Zalecane jest, aby wartość pojedynczego wejścia nie przekraczała 10% kapitału zgromadzonego na rachunku. Jedynie w skrajnych przypadkach, gdy na podstawie stosowanej przez nas strategii dostrzegamy absolutnie doskonałą okazję tradingową, możemy zdecydować się na zwiększenie tego limitu, ale do maksymalnie 20%.
Stop Loss
Drugim kluczowym elementem, w dużym stopniu związanym z pierwszym, jest ustawienie zlecenia Stop Loss. To właśnie ten punkt definiuje, jaką dokładnie wartość naszego kapitału jesteśmy w stanie stracić na pojedynczej transakcji. Na ogół sytuacja wygląda tak, że im większą pozycją handlujemy, tym węższe powinno być nasze zlecenie Stop Loss. W efekcie powszechnie uważa się, że ryzyko straty na pojedynczej transakcji absolutnie nie powinno przekraczać 2% naszego kapitału zgromadzonego na rachunku. Jeśli jednak trader odczuwa naprawdę dużą awersję do ryzyka, warto nawet obniżyć ten limit do 1%.
Współczynnik RR
Ostatnim podstawowym elementem zarządzania kapitałem, jest stosunek zysku do ryzyka, czyli z angielskiego “risk ratio”, w skrócie współczynnik RR. Wyraża on liczbowo szansę powodzenia naszej mini-strategii zawartej w pojedynczej otwieranej transakcji z ustawionymi zleceniami Stop Loss oraz Take Profit.
Jaki jest optymalny poziom zysku do ryzyka? Oczywiście, jak nietrudno się domyślić, im większe RR, tym dla nas lepiej. Należy jednak pamiętać, że wyznaczanie poziomu Take Profit musi być w pełni zasadne i wynikać z przyjętej przez nas strategii handlu.
Jaki z kolei powinien być minimalny stosunek zysku do ryzyka, aby wejście w pozycję w ogóle było zasadne? Wszystko zależy od średniej skuteczności danej strategii. Jeśli dany trader cechuje się naprawdę wysoką skutecznością swoich transakcji, ponad 80% z nich przynosi mu zyski, jak najbardziej może otwierać pozycje już przy RR wynoszącym 2:1. Jeżeli jednak nasz system tradingowy nie jest tak skuteczny i średnio 55-60% pozycji jest zamykana z zyskiem, lepiej rozważać wyłącznie wejścia, przy których RR wynosi minimum 3:1.
Czas już przejść do powszechnie stosowanych metod zarządzania kapitałem:
Metody zarządzania kapitałem
Zarządzanie za pomocą równych pozycji
Najpopularniejszym sposobem zarządzania kapitałem jest zdecydowanie zarządzanie za pomocą równych pozycji. To właśnie ta metoda jest stosowana przez większość funduszy inwestycyjnych i emerytalnych. Na czym ona polega?
Otóż w tym przypadku koncentrujemy się na pierwszym z kluczowych elementów zarządzania kapitałem, czyli zarządzaniem wielkością pozycji. Naszym zadaniem jest tutaj jedynie stała wielkość każdego pojedynczego wejścia w pozycję, na każdym instrumencie finansowym. Z reguły jej rozmiar ustalany jest na 5% lub 10% naszego kapitału – zależnie od tego, jak aktywnymi traderami jesteśmy.
Zaletą tej metody jest jej prostota oraz to, że jest przyjazna dla użytkownika i właściwa dla każdego początkującego tradera.
Zarządzanie za pomocą ryzyka procentowego
Tutaj mamy już do czynienia z bardziej zaawansowaną metodą zarządzania kapitałem, która już zawiera więcej kluczowych elementów. Otóż w tym przypadku koncentrujemy się na zleceniu Stop Loss. Naszym zadaniem jest ustalenie osobistej tolerancji na ryzyko, czyli tego ile procent naszego kapitału jesteśmy w stanie stracić na pojedynczej transakcji. Jak już zostało wcześniej wspomniane, najczęściej spotykane akceptowane ryzyko straty wynosi 2% naszego kapitału zgromadzonego na rachunku handlowym.
Aby zwiększyć skuteczność tej metody zarządzania kapitałem, warto dodać do niej także ustawianie zlecenia Take Profit. Dzięki temu będziemy mogli prognozować zasadność naszego wejścia za pomocą otrzymywanego stosunku zysku do ryzyka, który będzie wynikał z naszego systemu tradingowego.
Stopniowe zwiększanie wielkości pozycji
Trzecią, powszechnie spotykaną, lecz bardziej zaawansowaną metodą zarządzania kapitałem, jest stopniowe zwiększanie wielkości pozycji. Jej założenia najlepiej wyjaśnić na konkretnym przykładzie. Wyobraźmy sobie, że nasz depozyt wynosi 10 000 PLN, a początkowa wielkość pozycji, od której zamierzamy handlować, wynosi 1 lot. Za każdym razem, gdy nasz bilans poprawi się o 2 000 złotych, czyli wyniesie 12 000 PLN, powinniśmy zwiększyć wielkość pozycji – na przykład o 0,2 lota. W związku z tym, gdy kwota depozytu wzrośnie do 12 000 PLN, wejdziemy w rynek pozycją rzędu 1.2 lota. Gdy nasz depozyt wynosi 14 000 PLN otworzymy pozycje wielkości 1.4 lota, i tak dalej.
W przypadku tej metody rozmiar pozycji należy również proporcjonalnie zmniejszać w przypadku utraty części depozytu. Ta metoda jest prosta i przyjazna dla użytkownika, nie wymaga żadnych obliczeń matematycznych, a co więcej uwzględnia wzrost wartości naszego portfela.
Podsumowanie
Wyżej opisane metody zarządzania kapitałem oczywiście posiadają zarówno zalety, jak i 
wady, jednak przeznaczone są głównie dla początkujących traderów, którzy dopiero wchodzą w świat handlu na rynku kapitałowym. Ich głównym celem jest więc edukacja traderów w tym zakresie i ochrona przed poniesieniem dotkliwych strat na początku swojej tradingowej drogi.
Wydaje się jednak, że z czasem każdy trader powinien opracować własną metodę zarządzania kapitałem, zoptymalizowaną pod kątem własnego systemu handlu i jego skuteczności. Dzięki temu będzie mógł on w pełni zmaksymalizować wydajność swojego tradingu, ponieważ będzie wiedział, w którym dokładnie miejscu powinien ograniczać ponoszone straty. Własną metodę zarządzania kapitałem buduje się oczywiście za pomocą wyżej opisywanych kluczowych elementów, z których składa się money management.
Należy jednak w pełni zdawać sobie sprawę, że zarządzanie kapitałem – choćby za pomocą najprostszego, wyżej opisanego sposobu – jest absolutnie niezbędnym elementem tradingu, i to od samego początku swojej przygody z tym światem. Bez odpowiedniego zarządzania kapitałem i ryzykiem, zaczniemy osiągać tylko bolesne straty. W tym przypadku nie warto uczyć się na własnych błędach – lepiej pomyśleć o wielu amatorach tradingu, którzy swoją przygodę z handlem błyskawicznie zakończyli właśnie przez brak uwzględnienia tego elementu. Powodzenia!