Rosyjski rubel i jego historia

Rosja z pewnością nie posiada takiej politycznej i gospodarczej pozycji, jakiej życzyliby sobie jej przywódcy. Tym niemniej, wciąż jest to kraj śmiało rozdający karty na arenie międzynarodowej. Warto również pamiętać o wymianie handlowej między Rosją i Polską, która rozwija się pomimo napięć politycznych. Tak więc, choć rubel rosyjski nie należy do grona najmocniejszych walut świata i kryzysy polityczne ostatnich lat dały mu się mocno we znaki, to w naszej części Europy jest to waluta o dość istotnym znaczeniu dla wielu firm i warto więcej o niej wiedzieć. Czym się charakteryzuje rubel rosyjski? Jaka jest jego historia? Wszystkie najważniejsze informacje zostaną zaprezentowane poniżej:

Rosyjski rubel – co warto wiedzieć?

Rosyjski rubel to, jak sama nazwa wskazuje, jednostka monetarna największego kraju na świecie. Dzieli się na 100 kopiejek, a międzynarodowy kod ISO tej waluty to RUB. Do oznaczania rubla rosyjskiego stosowany jest symbol ₽.

Kurs rubla rosyjskiego do 29 czerwca 2006 roku ustalany był odgórnie przez Centralny Bank Rosji, kiedy to podjęto decyzję o jego uwolnieniu. Od lipca 2006 roku kurs ustala rynek. Ile kosztuje rubel rosyjski w chwili pisania tego tekstu? Jego aktualny kurs to 4,9 grosza.

Rubel rosyjski monety w obiegu

Obecnie w portfelach Rosjan można znaleźć monety o następujących nominałach:

• 1 kopiejka
• 5 kopiejek
• 10 kopiejek
• 50 kopiejek
• 1 rubel
• 2 ruble
• 5 rubli
• 10 rubli

Rubel rosyjski banknoty

Z powodu niskiej wartości w 2001 roku zaprzestano emitowania banknotów o nominale 5 rubli. Dziewięć lat później ten sam los spotkał banknoty o wartości 10 rubli. W obu przypadkach zostały one zastąpione monetami.

Aktualnie więc w obiegu znajdują się banknoty o następujących nominałach:

• 20 rubli
• 50 rubli
• 100 rubli
• 200 rubli
• 500 rubli
• 1000 rubli
• 2000 rubli
• 5000 rubli

Rubel rosyjski – historia

Rosyjski rubel jest drugą, po funcie szterlingu, najstarszą jednostką monetarną świata nadal pozostającą w obiegu. W formie srebrnych sztabek waluta ta pojawiła się już w XIII wieku, a w 1534 roku określono, że na jednego rubla będzie się składać 100 nowogrodzkich deng. Z kolei w bilonie ruble rosyjskie zostały wprowadzone w 1704 roku za sprawą reformy pieniężnej Piotra Wielkiego. Już wtedy rubel rosyjski dzielił się na 100 kopiejek. Oznacza to, że Rosjanie jako pierwsi na świecie zdecymalizowali swój system monetarny (w Wielkiej Brytanii zdecydowano się na to dopiero w 1971 roku).

W miarę rozrastania się Imperium Rosyjskiego, rozszerzał się również zasięg używania rubla jako środka płatniczego. Tę walutę musiała przyjąć nawet ludność polska, która po rozbiorach dostała się pod berło rosyjskiego cara. Przez kolejne dekady, rubel utrzymywał swoją wagę w srebrnym kruszcu, ale pojawiały się również wyższe nominały monet rublowych (wykonane ze złota lub platyny).

W XIX wieku podstawowy rubel (srebrny) posiadał niewielką domieszkę złota (1/16 swojej wagi). Rok 1885 przyniósł obniżenie zawartości złota w srebrnym rublu i powiązanie jego kursu z notowaniami franka francuskiego. W kontekście kruszcowych rubli warto dodać, że już od panowania Katarzyny Wielkiej w carskiej Rosji emitowano banknoty wymienne na monety z kruszcu.

I wojna światowa i monetarny chaos

Warto przy tym wiedzieć, że system monety kruszcowej na terytorium Rosji utrzymał się do wybuchu I wojny światowej. Począwszy od 1897 roku stosowano jednak system monety złotej, a nie srebrnej. Złote ruble zniknęły z obiegu w 1911 roku, a cały system monetarny zawalił się na wskutek hiperinflacji, która zaczęła ogarniać Rosję wraz z pogarszającą się sytuacją na froncie.

I wojna światowa przyniosła dramatyczny spadek wartości rubla. Po rewolucji lutowej, rząd emitował nowe banknoty, ale nie zdążył podjąć żadnych działań ograniczających inflację. Wraz z przejęciem władzy przez bolszewików, to oni zaczęli masowo drukować ruble. Monetarny chaos pogarszała równoległa emisja pieniądza przez monarchistów walczących z rządem bolszewickim podczas wojny domowej. W 1922 roku, bolszewicy wyemitowali drugiego rubla radzieckiego (wymienianego po kursie 1: 10 000) oraz nową jednostkę monetarną – “czerwońca”.

Ta druga waluta ze względu na pokrycie w złocie, miała być alternatywą dla potężnie zdewaluowanego rubla i wiarygodnym środkiem płatniczym podczas rozliczeń międzynarodowych. Wystarczy wspomnieć, że na progu pierwszej wojny światowej za 1 dolara USA płacono około 8 rubli. Analogiczny kurs 1 USD z 1923 roku wynosił już 2,4 miliona rubli. Dlatego kontrahenci Rosji Radzieckiej nie chcieli rozliczeń w rublu.

Początek 1923 roku przyniósł kolejną denominację i wprowadzenie trzeciego rubla radzieckiego. Dopiero kolejna reforma monetarna z 1924 roku, którą przeprowadzono już za rządów Stalina, położyła kres hiperinflacji i wprowadziła względny porządek monetarny. Nowy (czwarty) rubel radziecki miał wartość 50 000 rubli z poprzedniej emisji i równocześnie został powiązany z czerwońcem (10 rubli = 1 czerwoniec). Ta druga jednostka monetarna przetrwała do kolejnej reformy, z 1947 roku.

Reformy monetarne i częściowa konfiskata

Reformę monetarną z 1947 przeprowadzono, mimo że podczas II wojny światowej sowiecki rubel bardzo mocno nie stracił na wartości względem dolara. Celem reformy było usunięcie zbyt dużej liczby banknotów z obiegu. Wraz z wprowadzeniem nowych banknotów, ustalono zasady wymiany (de facto częściowej konfiskaty), które dotknęły posiadaczy większych oszczędności. Kolejna zmiana walutowa (skutkująca denominacją) miała miejsce w 1961 roku.

Reforma monetarna z 1961 (zwana chruszczowowską), umocniła rubla względem dolara amerykańskiego. Pomimo rozpadu systemu z Bretton Woods i kłopotów gospodarczych ZSRR, władzom tego kraju aż do początku lat dziewięćdziesiątych udawało się utrzymywać względnie stały kurs rubla.

Dopiero w warunkach gospodarczego i politycznego chaosu związanego z upadkiem Związku Radzieckiego, Michaił Gorbaczow zdecydował się na przeprowadzenie kolejnej reformy systemu monetarnego. Wymiana rubli przeprowadzona na początku 1991 roku, miała charakter częściowej konfiskaty i skutkowała spadkiem podaży pieniądza w obiegu.

Wprowadzenie nowej waluty

Rzeczywistość gospodarcza i polityczna wkrótce potem wymusiła wprowadzenie zupełnie nowej waluty, jaką był tak zwany pierwszy rubel rosyjski. Nowy rubel zastąpił rubla sowieckiego w stosunku 1:1 i otrzymał międzynarodowe oznaczenie RUR. Warto zwrócić uwagę, że reforma monetarna z 1993 roku po raz kolejny miała charakter częściowej konfiskaty, gdyż wprowadzono liczne ograniczenia dotyczące wymiany rubli radzieckich na nowe ruble rosyjskie.

Najbardziej pozytywnym aspektem reformy z 1993 było wprowadzenie do obiegu monet i banknotów, które nie przywoływały już skojarzeń z czasami Związku Radzieckiego. Wbrew oczekiwaniom władz, reforma walutowa z 1993 nie wzmocniła rubla. Dodatkowym problemem była panika ludności związana z częściową konfiskatą pieniędzy podczas wakacji. Fatalna organizacja reformy z 1993 negatywnie wpływa na ocenę “czasów jelcynowskich” przez wielu starszych Rosjan.

Reforma monetarna z 1998 a kryzys finansowy

Trzeba wspomnieć, że kolejna reforma monetarna (z 1998 roku) również jest negatywnie wspominana przez Rosjan. Mieszkańcy Rosji kojarzą bowiem kolejną wymianę pieniędzy (rozpoczętą 1 stycznia 1998) z kryzysem finansowym, który miał miejsce kilka miesięcy później (w sierpniu 1998). Warto wspomnieć, że ostatnia reforma monetarna w Rosji wiązała się z “obcięciem” trzech zer na banknotach, odpowiednią korektą wszelkich cen, depozytów, zobowiązań oraz płac, wprowadzeniem nowych monet, a także zmianą międzynarodowego symbolu rubla (z RUR na RUB).

Reformę monetarną z 1998 roku rosyjski rząd rozpoczął, gdy udało się ustabilizować kurs rubla względem dolara (nawet 5560 RUB za 1 USD w 1997) i zahamować inflację (sięgającą 840% w 1993 i 215% w 1994). Niestety wkrótce po rozpoczęciu stopniowej wymiany banknotów, ceny znów zaczęły szybko rosnąć i pojawiła się mocna presja na spadek wartości rubla. Przyczyną tych zjawisk był rosyjski kryzys finansowy wywołany utrzymywaniem stałego kursu rubla na nieracjonalnym poziomie, złą sytuacją budżetową kraju i wcześniejszymi zawirowaniami gospodarczymi w Azji.

Aktualnie, ze względu na duży udział ropy naftowej i gazu ziemnego w eksporcie, rubel rosyjski wykazuje dużą zależność od cen tych towarów. Na to, ile kosztuje rubel wpływ mają także decyzje polityczne Rosji oraz nie zawsze skuteczne działania tamtejszego banku centralnego.

Rubel rosyjski – ciekawostki

Nazwa “rubel” ma bezpośrednie powiązanie z rosyjskim czasownikiem “odcinać”. Wynika to z faktu, że w średniowieczu na terenie zachodniej Rosji srebrne sztabki stanowiły specyficzny rodzaj waluty kruszcowej. Takie sztabki zwane “grivnami” czasem posiadały cztery linie oznaczające możliwość podziału na cztery srebrne ruble. Ze względu na takie rozwiązanie, rubel stanowił również jednostkę wagi kruszcu.

Nazwa podjednostki rosyjskiego rubla – kopiejki, również ma historyczną etymologię. Nazwa kopiejki pochodzi od potocznego określenia drobnej monety (diengi), którą w 1534 roku zaczęto wybijać w okolicach Nowogrodu Wielkiego i Pskowa. Wspomniana moneta na swoim awersie przedstawiała jeźdźca z kopią (kopijnika). Właśnie od nazwy broni pochodzi określenie “kopiejka”, które później przylgnęło do drobnych monet używanych na terenie dzisiejszej Rosji.

Aktualna seria rosyjskich banknotów przedstawia charakterystyczne elementy rosyjskiej architektury, takie jak odpowiednio:

• 50 rubli – Twierdzę Pietropawłowską i Budynek Giełdy w Sankt Petersburgu
• 100 rubli – Teatr Bolszoj oraz kwadrygę na jego portyku
• 200 rubli – ruiny Chersonezu oraz Pomnik Zatopionych Statków w Sewastopolu
• 500 rubli – Pomnik Piotra Wielkiego w Archangielsku i port w Archangielsku oraz Monastyr Sołowiecki
• 1000 rubli – Pomnik Jarosława I Mądrego w Jarosławiu, Kaplicę Matki Boskiej Kazańskiej w Jarosławiu i Cerkiew św. Jana Chrzciciela w Jarosławiu
• 2000 rubli – Kosmodrom Wostocznyj oraz nowy most prowadzący na Wyspę Rosyjską
• 5000 rubli – Pomnik Mikołaja Muravyova-Amurskiego w Chabarowsku i Most Chabarowski

Na przełomie XIX i XX wieku rosyjski rubel był jedną z najstabilniejszych walut na świecie. Notowaniom ówczesnego rubla nie zaszkodziła nawet przegrana wojna rosyjsko – japońska i rewolucja z 1905 roku.