Najważniejsze instrumenty pochodne na świecie

Miasto nocą
J2T Trade

Zanim zaczniemy opowiadać o różnych rodzajach instrumentów pochodnych na świecie, musisz zrozumieć czym jest instrument pochodny, w jaki sposób jest zbudowany, na czym opiera się jego wartość, w jaki sposób się nim handluje i w jakim celu się to robi, a także jakie szanse i zagrożenia niesie za sobą trading z wykorzystaniem instrumentów pochodnych.

Instrument pochodny, czyli innymi słowy derywat (od angielskiego „derivatives”) to rodzaj instrumentu finansowego, który nie jest papierem wartościowym. Wartość instrumentów pochodnych jest zależna od wartości instrumentu bazowego, którym mogą być kursy akcji, indeksy giełdowe, rentowności obligacji, poziomy stóp procentowych, a nawet różnego rodzaju czynniki pogodowe (dni słoneczne, wielkości opadów itp. – są to tak zwane derywaty pogodowe) oraz inne.

Instrumenty pochodne dzielą się na instrumenty symetryczne, którymi są na przykład kontrakty terminowe i swapy oraz na instrumenty niesymetryczne, przykładowo opcje. Zawarcie transakcji dotyczącej instrumentu symetrycznego oznacza obowiązek zawarcia transakcji sprzedaży instrumentu bazowego na warunkach i w terminach wynikających z parametrów instrumentu bazowego. Jedna strona transakcji w dniu zapadalności transakcji musi kupić określoną ilość instrumentu bazowego, a druga strona jest zobowiązana do sprzedaży takiej samej ilości instrumentu bazowego. Transakcja ta może wymagać fizycznej dostawy instrumentu bazowego – na przykład baryłki ropy, czy akcji danej spółki, albo może wymagać jedynie wypłaty ekwiwalentu gotówkowego obliczanego na podstawie różnicy wartości instrumentu bazowego w dniu zapadalności transakcji i ceny transakcji wynikającej z parametrów instrumentu pochodnego.

Niesymetryczne instrumenty pochodne różnią się tym, że obowiązek dokonania transakcji ma tylko jedna strona umowy – druga ma tylko i wyłącznie prawo do jej dokonania. Oznacza to, że jeżeli strona, która ma prawo do dokonania transakcji nie skorzysta z tego prawa, cała transakcja wynikająca z parametrów instrumentu pochodnego nie dojdzie do skutku.

FP Markets

Na początku instrumenty pochodne były odpowiedzią na potrzebę uczestników rynku do zabezpieczania się przed ryzykiem. Do dziś instrumenty pochodne są w tym celu wykorzystywane i nazywa się to hedgingiem. Później jednak za pomocą instrumentów pochodnych rozpoczęto także spekulację, mającą na celu uzyskanie zysków w zamian za przejęcie na siebie ryzyka. Co więcej, instrumenty pochodne wykorzystują dźwignię finansową, czyli innymi słowy lewar, który pozwala osiągnąć duży zysk przy znacznie mniejszym zaangażowaniu kapitału niż w przypadku transakcji dokonywanych za pomocą klasycznych instrumentów finansowych. Tworzeniem nowych instrumentów finansowych i strategii handlu tymi instrumentami zajmuje się dziedzina finansów zwana inżynierią finansową. Transakcji na instrumentach pochodnych dokonują zarówno inwestorzy indywidualni, przedsiębiorstwa, jak i instytucje finansowe – fundusze inwestycyjne, fundusze hedgingowe, banki inwestycyjne itp.

Kontrakty terminowe

Kontrakty terminowe to umowy sprzedaży, w których kupujący zobowiązuje się do nabycia, a sprzedający do sprzedaży dokładnej ilości wystandaryzowanego instrumentu bazowego w określonym czasie i po określonej cenie lub dokonania równoważnego rozliczenia finansowego (w zależności, czy kontrakt terminowy przewiduje dostawę instrumentu bazowego czy też nie). Istnieją cztery rodzaje kontraktów terminowych – dwa bardziej popularne, którymi są kontrakty futures oraz kontrakty na różnicę kursową (CFD) oraz dwa mniej popularne – forward oraz forward rate agreement (FRA).

Zacznijmy od kwestii kontraktów forward oraz futures, które są względem siebie niemal identyczne. Podstawowe ich założenia nie różnią się niczym od wyżej wymienionych założeń wszystkich kontraktów terminowych. Jedna strona transakcji zobowiązuje się do nabycia, a druga do sprzedania określonej ilości instrumentu bazowego w określonym czasie i po określonej cenie. Różnica pomiędzy kontraktami futures i forward jest taka, że kontrakt futures jest instrumentem standaryzowanym, którym handluje się na rynku regulowanym, z kolei kontrakt forward jest instrumentem niestandaryzowanym, a handel nim odbywa się na rynku nieregulowanym, co oznacza, że kontrakt forward jest instrumentem bardziej ryzykowanym, ponieważ istnieje większe prawdopodobieństwo niewywiązania się z umowy przez jedną ze stron transakcji. Kontrakty forward różnią się od siebie, a ich założenia są negocjowane każdorazowo przez strony transakcji. Futures’y, z racji ich notowania na giełdzie są takie same dla wszystkich uczestników rynku – strony transakcji nie mogą negocjować założeń kontraktu futures – są one z góry narzucone.

W ostatnich latach na popularności zyskały istotnie kontrakty CFD, czyli kontrakty na różnicę kursową. Są one podobne do kontraktów futures z tą różnicą, że nie przewidują one w żadnym wypadku fizycznej dostawy instrumentu bazowego, a regulaminy i zasady obrotu kontraktami CFD są ustalane przez podmioty świadczące usługi pośrednictwa w handlu tymi instrumentami (na przykład przez brokerów Forex, którzy od dłuższego czasu oferują także handel kontraktami CFD). Kontrakt CFD jest instrumentem, którego obrót odbywa się na rynkach nieregulowanych, jednak zasady transakcji nie są ustalane przez strony transakcji (tak jak w przypadku forward’ów), a przez pośrednika.

Najmniej popularnym instrumentem finansowym spośród kontraktów terminowych, ze względu na to, że nie jest on przeznaczony dla inwestorów indywidualnych jest FRA, czyli forward rate agreement. Jest to umowa, w której dwie strony transakcji ustalają wysokość stopy procentowej, która będzie obowiązywała dla określonej kwoty wyrażonej w walucie transakcyjnej w danym okresie czasu w ich rozliczeniach.


InwestorInwestor radzi:

Instrumenty pochodne są dość skomplikowane, dlatego też warto sprawdzić, jak działają one w praktyce. Działanie kontraktów na różnicę kursową sprawdzisz na tej platformie. Rejestracja jest bezpłatna, a środki do testowania wirtualne.


Opcje

Handel opcjami pozwala na osiąganie bardzo wysokich stóp zwrotu. Najwyższe stopy zwrotu daje kupno opcji – jest to nie tylko najbardziej zyskowna strategia opcyjna, ale także najprostsza opcyjna strategia inwestycyjna. Wysokie stopy zwrotu z handlu opcjami wynikają z tego, że wartość opcji zmienia się o wiele szybciej niż kurs instrumentu bazowego, na którym opcja ta jest oparta. Handel opcjami jest więc o wiele bardziej dochodowy, niż choćby inwestowanie w akcje.

Opcje to dość wyjątkowy instrument finansowy. Choć, obok kontraktów terminowych, są to jedne z podstawowych instrumentów pochodnych, to ich konstrukcja jest o wiele bardziej złożona. Wyróżnia się trzy podstawowe rodzaje opcji: opcje europejskie, opcje amerykańskie oraz opcje egzotyczne. Podstawowa różnica, jaka występuje pomiędzy opcją europejską i amerykańską to czas, w którym opcja ta może zostać wykonana. Opcja europejska może zostać wykonana tylko w jednym, z góry określonym dniu, który nazywany jest dniem wygaśnięcia opcji. Opcja amerykańska może zostać z kolei wykonana w dowolnym dniu przed dniem wygaśnięcia opcji.

Ostatnia opcja, czyli opcja egotyczna jest instrumentem bardziej złożonym od opcji europejskiej oraz amerykańskiej. Handlem opcjami egzotycznymi zajmują się głównie zarządzający funduszami hedgingowymi, dealerzy instrumentów pochodnych oraz różne instytucje niefinansowe. Opcje egzotyczne to grupa opcji, które różnią się od siebie między innymi sposobem wyliczania wartości opcji. Przykładowo może to być średnia cena instrumentu bazowego z całego okresu (opcja azjatycka), cena maksymalna bądź minimalna z okresu (opcja lookback). Funkcjonuje także opcja, która zaczyna istnieć w momencie osiągnięcia konkretnego poziomu (opcja knock-in) lub przestaje istnieć w momencie osiągnięcia ustalonego poziomu (opcja knock-out). Na rynku spotkać można także opcje koszykowe, zależne od średniej wartości cen instrumentów z koszyka, a także opcje spread oparte na różnicy cen pomiędzy ustalonymi instrumentami. Opcje egzotyczne mogą być tworzone w całkiem dowolny sposób, wedle życzenia wystawcy oraz nabywcy opcji. Więcej o opcjach znajdziesz tutaj.

Swap walutowy

Swap walutowy to umowa pomiędzy dwiema stronami, na podstawie której strony wymieniają pomiędzy sobą określone kwoty wraz z należnymi odsetkami w różnych walutach na określony okres czasu. Swap walutowy to najpopularniejszy rodzaj umów typu swap. W wyniku zawarcia swapu walutowego następuje wymiana określonego kapitału w jednej walucie na jego równowartość w drugiej walucie przy wykorzystaniu kursu zbliżonego do aktualnego kursu rynkowego. W czasie obowiązywania swapu walutowego następują wymiany należnych odsetek w obu walutach. W dniu zapadalności swapu walutowego następuje zwrot kapitałów wymienionych w dniu zawarcia transakcji, jednak kurs walutowy może być znacznie inny niż w dniu zawarcia transakcji – zależny jest od bieżącego kursu walutowego. Odsetki płacone w trakcie obowiązywania swapu walutowego są zależne od ustaleń stron transakcji. Mogą być wyliczane na podstawie obowiązujących stałych stóp procentowych obu walut, zmiennych stóp walutowych obu walut, bądź zmiennej stopy walutowej jednej waluty i stałej stopy waluty drugiej.

Warto dodać, że istnieje jeszcze tak zwany FX-swap. Jest to wersja swapu walutowego zawieranego na krótki okres czasu, w którym płatności odsetkowe ustalane są w oparciu o stałą stopę procentową i rozliczane są razem w dniu zapadalności swapu walutowego, co oznacza, że kwoty wymieniane na początku i na końcu kontraktu nie są sobie równe.

Warrant subskrypcyjny

Warrant subskrypcyjny, czyli gwarancja subskrypcyjna to rodzaj bonu subskrypcyjnego, który uprawnia posiadacza papierów wartościowych do zakupu akcji lub obligacji z nowej emisji z dyskontem. Warrant nie jest akcją, ale na giełdach występuje jako papier wartościowy. Sprzedawany jest razem z akcjami i obligacjami i daje on posiadaczowi nieustające bądź ograniczone w czasie prawo zakupu akcji czy obligacji po ustalonej cenie, albo prawo do subskrypcji kolejnych emisji obligacji tego samego emitenta. Wyróżnia się dwa rodzaje warrantów subskrypcyjnych – nieodłączne od dokumentu głównego oraz odłączne od dokumentu głównego. Obrót pierwszego z nich odbywa się wraz z dokumentami głównymi czyli akcjami bądź obligacjami, a w przypadku drugiego odrębnie kwotowane są dokumenty główne, dokumenty główne z warrantem oraz same warranty. Odłączne warranty subskrypcyjne umożliwiają przeprowadzenie arbitrażu.

Instrumenty pochodne

Wymienione instrumenty pochodne to tylko część spośród całej gamy takich produktów finansowych. Istnieje wiele niewymienionych tutaj rodzajów opcji egzotycznych, swapy: IRS, CIRS, swap towarowy, CMS, swap inflacji czy swap akcyjny, a także kredytowe instrumenty pochodne takie jak credit default swap (CDS, instrument współodpowiedzialny za ostatni kryzys finansowy), a także różnego rodzaju opcje na stopy procentowe. Są to jednak instrumenty pochodne, z których na większa skalę korzystają tylko podmioty instytucjonalne.

Warto pamiętać, że instrumenty pochodne otwierają drogę do ogromnych zysków, ale także zwiększają potencjalną stratę. Korzystać z nich trzeba więc bardzo ostrożnie. Najlepszym tego przykładem są wspomniane wyżej CDS’y, które omal nie doprowadziły do upadku systemu finansowego.

To koniec tego artykułu, ale dopiero początek Twojej przygody z rynkami finansowymi. Przed Tobą długa droga, ale lepiej w pierwszej kolejności poćwiczyć. Rachunek demonstracyjny to najlepszy sposób, aby przetestować zdobytą wiedzę w praktyce. Otwórz bezpłatne konto demo z wirtualnymi pieniędzmi już dziś!

OTWIERAM KONTO DEMO

Inwestor
Posiada średnio- i długoterminowe nastawienie do inwestowania. Zawiera niewiele transakcji w miesiącu – często jedną lub nawet żadnej – w oczekiwaniu na realizację zakładanego scenariusza rynkowego. Decyzje inwestycyjne podejmuje na podstawie analizy fundamentalnej, natomiast sam moment wejścia i wyjścia z pozycji definiuje z wykorzystaniem narzędzi analizy technicznej. Inwestuje w wartość, nie interesuje go szum rynkowy na niskich interwałach czasowych.