W ciągu ostatniej dekady bardzo dynamicznie rozwinęły się usługi świadczone na rynku Forex – zwłaszcza w Polsce. Usługi te oferowane są zarówno przez krajowe firmy inwestycyjne (domy maklerskie lub biura maklerskie działające w strukturach banków), jak i przez licencjonowane podmioty zagraniczne, które działają przede wszystkim transgranicznie – przez Internet.

Niewątpliwie zjawisko rosnącego zainteresowania rynkiem Forex wynika z jednej strony z poszukiwania przez inwestorów nowych form lokowania kapitału i próby szybkiego wypracowania zysków znacząco wyższych niż na rynku regulowanym. Z drugiej strony, firmy specjalizujące się w usługach Forex, stosują różnorodne techniki dotarcia do potencjalnego klienta i skutecznego zachęcenia do rozpoczęcia inwestowania na tym rynku.

Jak jednak wygląda kwestia ochrony inwestora? Czy uczestnicy rynku Forex w naszym kraju mogą czuć się bezpiecznie ze względu na krajowe oraz unijne regulacje? W jakich sytuacjach mogą pojawić się problemy? Przekonamy się poniżej:

Jak Komisja Nadzoru Finansowego chroni klientów rynku Forex?

W celu zwiększenia bezpieczeństwa i skutecznej ochrony klienta, zarówno Komisja Nadzoru Finansowe, jak i Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) wprowadziły wiele regulacji dotyczących rynku Forex. Pierwsza z tych instytucji, w zakresie kontroli brokerów, sprawdza zgodność świadczonych usług na Forex z przepisami prawa, umowami zawartymi z Klientami, regulacjami wewnętrznymi i warunkami określonymi w zezwoleniu.

Jeżeli w efekcie kontroli wykryta zostanie nieprawidłowość Przewodniczący KNF wydaje zalecenie mające na celu dostosowanie działalności przedsiębiorstwa do regulacji prawnych.

Ponadto Komisja Nadzoru Finansowego zobowiązana jest natychmiast reagować na sygnały świadczące o możliwym postępowaniu nieprawidłowym podmiotu – w szczególności takiego, co do którego ma wątpliwości i obawy, iż jego działalność może naruszać interes klienta polskiego. Co istotne, w ramach swoich działań nadzorczych Komisja Nadzoru Finansowego wymienia także doświadczenia oraz informacje z zagranicznymi organami nadzoru.

Jakie podmioty mogą uzyskać zezwolenie KNF?

Warto również dodać, że do świadczenia usług na rynku Forex na terytorium Polski dopuszczone są:

• Polskie firmy inwestycyjne
• Zagraniczne firmy inwestycyjne, które mają siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Unii Europejskiej (UE) albo stroną umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG). Zagraniczna firma ma przy tym obowiązek poinformowania KNF o rozpoczęciu działalności na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
• Zagraniczne osoby prawne, które posiadają siedzibę w państwach należących do WTO/OECD (lecz poza UE i EOG). W świetle przepisów prawa takie firmy mogą prowadzić działalność na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tylko w formie oddziału i po uprzednim uzyskaniu zezwolenia KNF.

Lista ostrzeżeń KNF

Co więcej, w ramach realizowania swoich zadań Komisja Nadzoru Finansowego udostępnia informacje na temat podmiotów rynku finansowego, wobec których KNF złożyła zawiadomienie o podejrzeniu popełnienia przestępstwa w związku z ich działalnością finansową. Tę bazę stanowi lista ostrzeżeń publicznych KNF.

Co ważne, na liście mogą znaleźć się również podmioty, które nie są nadzorowane przez Komisję Nadzoru Finansowego, ale są podejrzane o złamanie konkretnych przepisów. W przypadku kiedy postępowanie przygotowawcze prowadzone jest z urzędu lub zostało zgłoszone przez inny podmiot, prokurator informuje o tym KNF.

Głównym celem listy ostrzeżeń KNF jest informowanie i ostrzeganie zarówno konsumentów, jak i innych podmiotów rynku finansowego, o złych praktykach i podejrzanej działalności. Znalezienie się na liście oznacza, że wobec takiej firmy toczy się postępowanie prokuratury. Współpraca lub korzystanie z usług podejrzanego podmiotu może być ryzykowne i grozić utratą środków finansowych.

Regulacje unijne chroniące polskich uczestników rynku Forex

Maksymalny poziom dźwigni finansowej

1 sierpnia 2018 roku weszły w życie absolutnie kluczowe regulacje dla rynku Forex i kontraktów różnic kursowych (CFD) dotyczące ochrony klienta detalicznego. Wprowadził je Europejski Urząd Nadzoru Giełd i Papierów Wartościowych (ESMA) i są one jednolite dla całej Unii Europejskiej.

Wytyczne ESMA określiły następujące maksymalne poziomy oferowanej klientom detalicznym dźwigni finansowej:

• 1:30 dla głównych par walutowych (wszystkich par walutowych złożonych wyłącznie z takich walut jak: dolar amerykański, euro, funt szterling, frank szwajcarski, jen japoński, dolar kanadyjski)
• 1:20 dla par walutowych innych niż główne, złota oraz głównych indeksów giełdowych (DAX 40, DJIA, CAC 40, FTSE 100, S&P 500, Nikkei 225, NASDAQ 100, ASX 200, EURO STOXX 50)
• 1:10 dla towarów innych niż złoto oraz indeksów giełdowych innych niż główne
• 1:5 dla indywidualnych akcji i innych wartości referencyjnych
• 1:2 dla kryptowalut.

ESMA w swoich regulacjach jednoznacznie dała do zrozumienia, że powyższe limity zostały narzucone w celu ochrony inwestorów na terenie Unii Europejskiej. Według tego urzędu im mniejsza jest wysokość dźwigni, tym mniejsze ryzyko straty kapitału przez inwestora indywidualnego.

Ujednolicony mechanizm Stop-Out i ochrona przed ujemnym saldem

Kolejną z regulacji ESMA wprowadzonych 1 sierpnia 2018 roku było ujednolicenie mechanizmu Stop-Out, czyli procesu automatycznego zamknięcia pozycji, kiedy poziom zabezpieczenia osiągnie wartość 50%. W jaki sposób te mechanizmy chronią inwestorów?

Stop-out

Po pierwsze, jeśli depozyt zabezpieczający inwestora wynosi 200 złotych, a rynek wciąż będzie szedł w niekorzystną dla pozycji tradera stronę i jego saldo spadnie do poziomu 100 PLN, broker automatycznie zamknie pozycję. W ten sposób zabezpieczy on inwestora przed osiągnięciem większych strat.

Ochrona przed ujemnym saldem

Z kolei, ochrona przed ujemnym saldem uniemożliwia pojawienie się długu względem brokera na rachunku inwestycyjnym. W przypadku, w którym będziemy mieli do czynienia z ekstremalną zmiennością i pojawi się na danym walorze luka cenowa, która doprowadziłaby do ujemnego stanu środków na rachunku, koszty zostaną przerzucone na brokera.

Do tego typu sytuacji dochodziło choćby 15 stycznia 2015 roku w przypadku par walutowych, w których skład wchodził frank szwajcarski. Wtedy to zlecenia były realizowane właśnie z gigantycznymi poślizgami cenowymi i pojawiały się tego typu luki tworzące zadłużenie inwestora u jego brokera.

Kiedy polski trader rynku Forex przestaje być chroniony?

Jak zatem widzimy, pomimo faktu, iż sam rynek kontraktów CFD na pary walutowe, potocznie nazywany rynkiem Forex, jest nieregulowany, czyli pozagiełdowy, to jednak same kontrakty na różnice kursowe, jako produkty są objęte dość ścisłymi przepisami – zarówno w Unii Europejskiej jak i samej Polsce.

Natomiast, jeśli korzystamy z usług brokera zarejestrowanego w innej, odległej części świata – w szczególności w Ameryce Środkowej, na Karaibach – który nie znajduje się pod nadzorem Komisji Nadzoru Finansowego, ani nie jest objęty przepisami Unii Europejskiej, nie mamy nad sobą żadnej instytucji odwoławczej.

W efekcie w takiej sytuacji nie jesteśmy na dobrą sprawę chronieni. Nie mamy bowiem pewności, czy taki regulator wyrazi w ogóle chęć włączenia się w proces rozstrzygania naszej skargi. Z tego powodu lepiej nie decydować się na brokerów, którzy posiadają licencję jedynie Karaibskiego organu nadzorującego – The International Financial Services Commission (IFSC), tylko zdecydować się na usługi podmiotów nadzorowanych przez KNF.