Psychologia inwestowania – niekonsekwencja i jej skutki w tradingu

Czas na kolejną odsłonę publikacji dotyczących psychologii inwestowania na rynkach finansowych. W tym artykule zajmiemy się bardzo ważnym problemem trapiącym wielu inwestorów. Mowa tutaj o niekonsekwencji. Czym jest niekonsekwencja? Niekonsekwencja to oczywiście działanie wbrew wcześniej ustalonym założeniom. Jest to działanie nielogiczne i niewytłumaczalne w żaden logiczny sposób.

Niekonsekwencja na rynkach finansowych przejawia się przede wszystkim w nieprzestrzeganiu zasad wynikających ze stworzonej wcześniej strategii inwestycyjnej. Taki stan rzeczy nie wynika oczywiście z przypadku. Niekonsekwencji dopuszczają się jedynie Ci inwestorzy, którzy nie są odporni na szybko zmieniającą się sytuację na rynkach finansowych, inwestorzy, którzy zaczynają handlować impulsywnie w momencie znalezienia się w sytuacji stresowej, inwestorzy, którzy po prostu jeszcze nie nauczyli się panować nad emocjami lub nie nauczyli się powiedzieć „dość” w odpowiednim momencie i zakończyć swój trading w danym momencie. Działanie niekonsekwentne to działanie niemądre, a przecież nikt nie chce zostać posądzonym o to, że zachowuje się niemądrze. Niezależnie od tego, czy to Twój pierwszy dzień na rynku czy jesteś na nim już od lat, z całą pewnością nic nie usprawiedliwi Twojej niekonsekwencji.

W żartach mówi się, że zasady są po to aby je łamać. Prawda jest jednak taka, że zasad łamać nie należy. Szczególnie w tradingu, inwestycjach, spekulacji (odpowiednie zakreślić) zasady pomagają przetrwać na rynku. Są absolutnie konieczne. Jeżeli ktoś mówi Ci, że zarabia na rynku nie mając ustalonych zasad lub nie stosując się do nich to jest kilka opcji – albo Cię okłamuje i tak naprawdę stosuje się do zasad albo traci pieniądze albo też wcale nie inwestuje lub ma bardzo krótki staż na rynku i przyświeca mu tak zwane szczęście debiutanta. Krótko mówiąc, musisz być bardzo konsekwentny, albo rynek się na Tobie bezlitośnie zemści.

Brak kolejności działań

Zostawmy jednak kwestię strategii inwestycyjnej na później, a najpierw zajmijmy się niekonsekwencja w działaniach początkujących inwestorów. Jeżeli aktywnie uczysz się podstawowych kwestii dotyczących fundamentów inwestowania na rynkach finansowych, to z całą pewnością wiesz, że jest kilka etapów, których nie należy przeskakiwać. No i właśnie. Niekonsekwencja podczas pierwszych kroków stawianych na rynkach przeszkodzi Ci w postawieniu kroków kolejnych. Diabeł tkwi w szczegółach, a w inwestowaniu najważniejsze są solidne fundamenty.

Wiele spraw w życiu można porównać do szkolnych przedmiotów. Niektóre rzeczy są jak historia – można nie widzieć co stało się wcześniej, można nie wiedzieć co stało się później, ale można nauczyć się pewnego wycinka historii i stać się w nim ekspertem – nie trzeba znać wszystkiego dookoła, wystarczy tylko to, co nas interesuje. Inne rzeczy, jak na przykład trading, są bardziej skomplikowane – są jak matematyka. Jeśli zawalisz podstawy i nie będziesz umiał wykonywać najprostszych matematycznych zadań, to nie ma żadnych szans, abyś ruszył z tematem matematyki dalej. Z tradingiem jest dokładnie tak samo – wszystko trzeba zrobić od podstaw, a pominięcie jakiegoś etapu odbije się czkawką w najmniej spodziewanym momencie. Musisz więc konsekwentnie przygotować się do inwestowania na rynkach finansowych.

Zacznij przede wszystkim od wiedzy teoretycznej – weź udział w szkoleniach, czytaj publikacje na temat interesującego Cię rynku i inwestowania, przeczytaj kilka książek, które pozwolą Ci zgłębić tajniki inwestycji na rynkach finansowych (spis kilku polecanych książek na początek przygody z rynkami finansowymi możesz znaleźć w artykule dostępnym tutaj). Kiedy już przejdziesz przez podstawowe kwestie teoretyczne powinieneś nabyć praktyki. Idealnym rozwiązaniem do tego celu jest rachunek demonstracyjny, na którym możesz sprawdzić swoją wiedzę. Na takim rachunku wszystkie notowania wyglądają tak samo jak na rachunku rzeczywistym, ale za to środki, które inwestujesz są wirtualne. Takie rozwiązanie sprawdza się naprawdę doskonale.

Kiedy już obędziesz się z rynkiem powinieneś stworzyć swoja strategię inwestycyjną, o której więcej możesz przeczytać w tym artykule. Następnie strategię taką musisz przetestować (również na rachunku demonstracyjnym). Jeśli testy okażą się pomyślne i będziesz w stanie generować wirtualne zyski przez okres choć kilkunastu – kilkudziesięciu (najlepiej byłoby właśnie kilkudziesięciu) sesji to możesz spróbować swoich sił na rachunku rzeczywistym. Powinieneś jednak zacząć od niewielkich kwot, aby sprawdzić, czy fakt inwestowania prawdziwych, ciężko zarobionych pieniędzy nie jest dla Ciebie zbyt obciążający psychicznie. Jeśli po przesiadce na rachunek rzeczywisty nadal będziesz potrafił zarabiać, nie pozostaje nic innego jak ostrożnie kontynuować korzystanie z tej strategii, ewentualnie powoli zwiększając swoje zaangażowanie kapitałowe. I właśnie bardzo ważne jest, żebyś w taki konsekwentny i konserwatywny sposób podszedł do inwestowania na rynkach finansowych.

Nie pomijaj żadnego etapu spośród tych, które tutaj wymieniłem. Daj sobie czas na zapoznanie się z nową sytuacją i pamiętaj, że rynek Ci przecież nie ucieknie. Inwestując własne pieniądze musisz być pewnym swoich możliwości i nie powinieneś dać się zaskoczyć podstawowym kwestiom, które dawno powinny być za Tobą. Konsekwencja w przygotowaniu do prawdziwego tradingu jest bardzo ważna, a bez podstaw nie da się rozwijać swoich inwestycyjnych kompetencji, tak jak nie można poradzić sobie z macierzami w matematyce jeśli wcześniej nie nauczyło się dodawać. Pamiętaj więc, aby zrobić wszystko po kolei.

Brak strategii inwestycyjnej

Brak strategii inwestycyjnej to 100 procentowy powód niekonsekwencji w działaniu. Jeśli nie posiadasz strategii inwestycyjnej nie ma żadnej możliwości, abyś zawsze otwierał i zamykał transakcje na podstawie takich samych założeń. Handel taki będzie oparty na subiektywnych spostrzeżeniach, na które istotny wpływ może mieć stres, chwilowa słabość, nieoczekiwana sytuacja na rynku, błąd w ocenie sytuacji rynkowej. Strategia inwestycyjna jest potrzebna, aby wykluczyć przypadkowość z tradingu. Postaraj się więc, aby taką strategię zbudować sobie, zanim jeszcze zainwestujesz rzeczywisty kapitał.

Konsekwentny trading to taki trading, który oparty jest o z góry określone założenia. Transakcje muszą być otwierane na podstawie takich samych sygnałów transakcyjnych. Pozycje powinny być prowadzone w taki sam sposób. Na podstawie identycznych czynników powinna zapadać także decyzja o zamknięciu transakcji. Bez strategii inwestycyjnej nie jest to możliwe, ponieważ nie sposób byłoby to wszystko zapamiętać. Problem w tym, że strategię nie tylko trzeba mieć, ale trzeba jeszcze się do niej stosować. I tutaj Twoja konsekwencja zostanie wystawiona na najprawdziwszą próbę – czy w sytuacji stresowej dasz radę wytrzymać grę nerwów i zastosować się do wszystkich ustalonych zasad? Cóż, powinieneś umieć to zrobić. Jeśli jednak nie jesteś w stanie, oznacza to, że jeszcze nie jesteś gotowy na inwestowanie swoich środków na prawdziwym, niewybaczającym błędów, rynku.

Błędy w zarządzaniu ryzykiem

Niekonsekwentni inwestorzy najczęściej popełniają błędy w kontekście zarządzania ryzykiem transakcyjnym. Wielokrotnie wydaje im się, że to, co przewidują na wykresie jest całkowicie pewne. Niestety na rynku nie ma czegoś takiego jak pewna rzecz. Wszystko ma mniejsze lub większe prawdopodobieństwo, ale nigdy nic nie jest całkowicie pewne. Dlatego nie ważne, jak bardzo będziesz przekonany o swojej nieomylności, nie powinieneś inwestować w jedną transakcję większych funduszy niż zakłada Twoja strategia inwestycyjna. Jeśli ustalone masz, że aktywacja zlecenia Stop loss ma oznaczać stratę 2% zaangażowanego kapitału, to w każdej sytuacji, nawet tej, która wydaje Ci się całkowicie pewna, masz ustawić Stop loss’a, którego aktywacja oznaczać będzie stratę 2% zaangażowanego kapitału. I ani grosza więcej. A tym bardziej zapomnij o jakimkolwiek przestawianiu zlecenia Stop loss i zakładaniu, że „przecież już niżej to nie spadnie”. Zawsze może spaść niżej, pamiętaj o tym, że nie ma czegoś takiego jak za niska lub za wysoka cena. Cena jest taka, jaką daje rynek. Krótko i na temat.

Zasady zarządzania ryzykiem inwestycyjnym to również część strategii inwestycyjnej, tak więc konsekwentnie trzymając się swojej strategii będziesz również trzymał się zasad dotyczących zarządzania kapitałem. Pamiętaj także o tym, że wiele instrumentów jest ze sobą silnie skorelowanych, co oznacza, że zajęcie pozycji na dwóch silnie skorelowanych instrumentach (na przykład złocie i srebrze) i ustawienie na nich Stop loss’a na poziomie 2% daje tak naprawdę 4% ryzyko, ponieważ jeśli się pomylisz to prawdopodobnie oba Twoje Stop loss’y zostaną aktywowane. Pamiętaj więc, aby uwzględniając dopuszczalne ryzyko, zwracać uwagę na korelacje pomiędzy otwieranymi a otwartymi pozycjami.

Konsekwencje niekonsekwencji

Pewnie zastanawiasz się co wynika z tego, że przestajesz się trzymać ustalonych zasad i nie podchodzisz konsekwentnie do tego, co sam sobie wcześniej narzuciłeś? Przede wszystkim konsekwencją takiej niekonsekwencji powinien być wstyd, który masz odczuwać przed samym sobą. Musisz zdawać sobie sprawę, że zawaliłeś misję, aby więcej razy nie popełnić tak głupiego błędu. Ale konsekwencje w tradingu są zwykle dużo poważniejsze od zwykłego poczucia wstydu i porażki.

Oczywiście przede wszystkim mamy do czynienia ze stratami finansowymi. Ciężko powiedzieć jakie te straty mogą być – może to być strata rzędu wielkości Twojego Stop loss’a, a jeżeli naprawdę przesadziłeś z wielkością pozycji i jeszcze załapałeś się na wzmożoną zmienność rynkową lub lukę cenową to stracić mogłeś nawet więcej niż zainwestowałeś. Niekonsekwencja w zarządzaniu pozycją może być wiec z finansowego punktu widzenia bardzo poważna – możesz przekreślić wszystko nad czym przez tyle czasu pracowałeś.

Poza tym jest jeszcze kwestia statystyk dotyczących Twojej strategii inwestycyjnej. Każdy inwestor sprawdza, jak działa jego strategia i jak zmienia się w czasie jej skuteczność. Na tej podstawie jest w stanie zdecydować, czy należy nadal takiej strategii używać, czy na razie trzeba zaprzestać działań, dostosować strategię bądź wymienić ją na inną i dopiero wrócić do inwestowania. Jeśli nie będziesz konsekwentnie trzymał się ustalonej strategii inwestycyjnej, to statystyki tej strategii będą zaburzone, a ich wartość analityczna żadna. Nie będziesz mógł racjonalnie ocenić, czy Twoja strategia w długim terminie zachowuje się nadal tak dobrze jak na początku, ponieważ nie będziesz dysponował wiarygodnymi danymi na temat tego jak prezentuje się jej skuteczność. A musisz mi wierzyć, że możliwość sprawdzenia „ewolucji” własnej strategii inwestycyjnej jest nieoceniona.

Oprócz tego wszystkiego, niekonsekwencja w trading prowadzi do strasznej nerwówki, która nie jest najzdrowsza ani dla ciała ani dla umysłu. Dobrze jest więc po prostu trzymać się ustalonych zasad i nie zmieniać czegoś, co dobrze działa. Zwykle ulepszanie czegoś, co jest dobre, prowadzi do odwrotnych efektów.

Jak unikać niekonsekwencji w inwestowaniu?

Unikanie niekonsekwencji to przede wszystkim stworzenie strategii inwestycyjnej i kurczowe się jej trzymanie. Trudno wymyślić tutaj coś bardziej poetyckiego. Sprawa jest w tym przypadku prosta niczym niemiecka autostrada. Jeśli stworzysz działającą strategię inwestycyjną i będziesz stosował się od wszystkich zasad, które sam sobie narzuciłeś, to na niekonsekwencję nie będzie ani odrobiny miejsca. To jednak wcale nie jest takie łatwe, ponieważ na rynku czekać na Ciebie będzie wiele pokus. Niejednokrotnie z tyłu Twojej głowy pojawi się drobna myśl, że mógłbyś otworzyć w tym jednym przypadku większą transakcję, bo na pewno się nie mylisz, albo myśl o tym, żeby przesunąć bądź usunąć Stop loss’a, bo na pewno Twoja pozycja odbije. Niewykluczone, że w Twojej głowie pojawi się również myśl, że mógłbyś piramidować swoją pozycję, bo przecież idzie tak dobrze, a trend jest tak silny, że możesz wyciągnąć z niego więcej (akurat piramidowanie nie jest zabronione, ale żeby nie ponosić ryzyka wyższego od zakładanego, trzeba wykonywać je bardzo umiejętnie).

Czasem jednak może się zdarzyć, że głowa Ci się „zagotuje” i nie będziesz w stanie zdrowo myśleć. Jak wtedy uniknąć niekonsekwencji? Najlepiej będzie po prostu zrezygnować w tym momencie z tradingu. Czasem trzeba „wrzucić na luz” powiedzieć sobie „take it easy” i wrócić do komputera na przykład nazajutrz albo nawet dopiero po weekendzie. Każdy ma swoje ograniczenia, a zrobienie sobie przerwy nie jest oznaką słabości, a siły własnego umysłu – tylko silny człowiek zdaje sobie sprawę z własnych słabości i potrafi sam przed sobą się do nich przyznać.

I co z tą niekonsekwencją?

Konsekwencja to podstawa na rynkach finansowych. Niezależnie od tego, czy obracasz tysiącem złotych czy milionem złotych, niezależnie, czy grasz na walutach, akcjach, kontraktach futures, czy kontraktach CFD na towary, musisz konsekwentnie wykonywać ustalony wcześniej plan. Strategia inwestycyjna jest absolutnym fundamentem, bez którego z pewnością nie będziesz w stanie osiągać zysków w długim terminie. Stuprocentowe trzymanie się strategii inwestycyjnej musi uchronić Cię przed niekonsekwencją w działaniu. Jeśli masz wrażenie, że zaczynasz myśleć nieracjonalnie, a do Twojego tradingu wtrącają się emocje, to powinieneś przestać handlować, odejść od komputera i wrócić do tradingu dopiero jak ochłoniesz – najlepiej dopiero na następny dzień albo nawet trochę później.

Brak konsekwencji inwestycyjnej to jeden z największych błędów traderów. Brak konsekwencji, mimo, że jest domeną początkujących, często doskwiera nawet doświadczonym inwestorom, którym również potrafią puścić nerwy. Z tego powodu nie powinieneś zapominać o tym, co tutaj przeczytałeś na przestrzeni całej swojej inwestycyjnej kariery. Musisz zdawać sobie sprawę z własnych ograniczeń i odpuszczać handel w czasie, w którym sobie z nim nie radzisz. Niekonsekwencji naprawdę da się uniknąć. Ważne jest, aby nigdy nie robić żadnych wyjątków od ustalonych zasad. Z niekonsekwencją inwestycyjną jest jak z alkoholizmem – jeśli rzuciłeś alkohol, to jeden kieliszek wystarczy, aby wszystko się zawaliło, a cała ciężko wykonana praca się zmarnowała.